Παρά τη βελτίωση του επενδυτικού κλίματος τα τελευταία χρόνια, οι ΜμΕ συνεχίζουν να στηρίζονται σχεδόν αποκλειστικά σε ίδια κεφάλαια για την ανάπτυξή τους. Αυτό περιορίζει τη δυναμική τους, δυσκολεύει την κλιμάκωση και συχνά αναστέλλει επενδυτικά σχέδια με υψηλή προστιθέμενη αξία.
Όπως επισήμανε ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, κ. Γιάννης Στουρνάρας, «το 75% των επενδύσεων στη χώρα εξακολουθεί να χρηματοδοτείται με ίδια κεφάλαια – ποσοστό σημαντικά υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο». Πρόκειται για μια διαρθρωτική αδυναμία, που επηρεάζει δυσανάλογα τις επιχειρήσεις της Βόρειας Ελλάδας, όπου η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα κυριαρχεί.
Η παγίδα της αυτοχρηματοδότησης
Η υπερβολική εξάρτηση από ίδιους πόρους δεν επιβαρύνει μόνο τα οικονομικά των επιχειρήσεων, αλλά περιορίζει και τη δυνατότητα ανάληψης ρίσκου. Οι περισσότερες μικρές επιχειρήσεις προτιμούν να επενδύουν σε άμεσες λειτουργικές ανάγκες – όπως μείωση κόστους ή κάλυψη ταμειακών ροών – αντί να στρέφονται σε καινοτομία, ψηφιοποίηση και εξωστρέφεια.
Αυτό εξηγεί γιατί, σύμφωνα με έρευνα του Συνδέσμου Βιομηχανιών Ελλάδος (ΣΒΕ), «μόνο το 1,3% των επενδυτικών κεφαλαίων των επιχειρήσεων προήλθε την τελευταία διετία από φορολογικά κίνητρα και μόλις το 11,5% από τραπεζικό δανεισμό, ενώ οι μισές δεν αξιοποίησαν κανένα κρατικό πρόγραμμα».
Η αυτοχρηματοδότηση δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο: οι επιχειρήσεις δεν επενδύουν αρκετά σε ανάπτυξη, άρα δεν αυξάνουν επαρκώς την παραγωγικότητά τους, με αποτέλεσμα να περιορίζονται οι εξαγωγικές τους επιδόσεις και η συμμετοχή σε διεθνείς αλυσίδες αξίας.
Οι περιορισμοί της τραπεζικής χρηματοδότησης
Παρά τη βελτίωση των ισολογισμών των τραπεζών και τη μείωση των «κόκκινων» δανείων, οι επιχειρήσεις στη Βόρεια Ελλάδα εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν υψηλό κόστος δανεισμού και αυστηρούς όρους πιστοδότησης. Η διστακτικότητα να επεκταθεί η χρηματοδότηση σε μικρότερες επιχειρήσεις, που δεν διαθέτουν ισχυρά εχέγγυα, περιορίζει τις επιλογές των ΜμΕ.
«Η περιορισμένη πρόσβαση σε εξωτερική χρηματοδότηση αποτελεί σοβαρό εμπόδιο για την επιτάχυνση των επενδύσεων», τόνισε ο κ. Στουρνάρας, υπογραμμίζοντας ότι η διεύρυνση των χρηματοδοτικών εργαλείων είναι απαραίτητη για να απελευθερωθεί η αναπτυξιακή δυναμική των περιφερειών.
Εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης: από τις μικροπιστώσεις στις κεφαλαιαγορές
Η λύση, όπως σημείωσε ο Διοικητής της ΤτΕ, βρίσκεται στην ενίσχυση των εναλλακτικών μορφών χρηματοδότησης. Η προώθηση του Ταμείου Μικροπιστώσεων μπορεί να δώσει ανάσα σε πολύ μικρές και νεοφυείς επιχειρήσεις, προσφέροντας κεφάλαια για επενδύσεις που σήμερα μένουν στα χαρτιά.
Παράλληλα, η αξιοποίηση των κεφαλαιαγορών και η δημιουργία νέων χρηματοδοτικών εργαλείων – όπως funds που επενδύουν σε ΜμΕ ή στοχευμένα ομόλογα καινοτομίας – μπορούν να προσφέρουν πρόσβαση σε κεφάλαια χωρίς να απαιτούνται οι ίδιες εξασφαλίσεις με τις τράπεζες.
Ένα κρίσιμο πεδίο είναι και η επένδυση σε άυλα περιουσιακά στοιχεία – λογισμικό, βάσεις δεδομένων, τεχνογνωσία – τα οποία δεν μπορούν εύκολα να χρησιμοποιηθούν ως ενέχυρο. Στην ψηφιακή εποχή, αυτά αποτελούν τον βασικό πλούτο των επιχειρήσεων και απαιτούν νέα χρηματοδοτικά εργαλεία.
Η Βόρεια Ελλάδα στο μεταίχμιο
Για τις περιφέρειες της Βόρειας Ελλάδας, η πρόσβαση σε εναλλακτική χρηματοδότηση είναι καθοριστική. Οι επιχειρήσεις της περιοχής έχουν υψηλά ποσοστά αυτοαπασχόλησης και μικρού μεγέθους, γεγονός που περιορίζει τη δυνατότητά τους να αντλήσουν τραπεζικά δάνεια.
Την ίδια στιγμή, η δυναμική του εξαγωγικού τομέα και η παρουσία νεοφυών επιχειρήσεων στη Θεσσαλονίκη καθιστούν αναγκαία την ενίσχυση των χρηματοδοτικών εργαλείων που θα επιτρέψουν στην περιοχή να αξιοποιήσει τη γεωστρατηγική της θέση. Η διασύνδεση με τα Βαλκάνια και η επικείμενη ένταξη της Βουλγαρίας στο ευρώ δημιουργούν νέες προοπτικές, που όμως απαιτούν κεφάλαια για να μετατραπούν σε πράξη.
Δημιουργία ενός σταθερού επιχειρηματικού περιβάλλοντος
Η συζήτηση για τη χρηματοδότηση δεν μπορεί να αποκοπεί από την ανάγκη βελτίωσης του επιχειρηματικού περιβάλλοντος. «Η δημιουργία ενός σταθερού και φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος είναι προϋπόθεση για την προσέλκυση παραγωγικών επενδύσεων», υπογράμμισε ο κ. Στουρνάρας.
Αυτό σημαίνει μείωση της γραφειοκρατίας μέσω ψηφιοποίησης, ταχύτερη απονομή δικαιοσύνης, σταθερό φορολογικό πλαίσιο, φορολογικά κίνητρα για έρευνα και ανάπτυξη και δυνατότητα επιταχυνόμενων αποσβέσεων για πάγιο εξοπλισμό.
Τέτοιες παρεμβάσεις θα ενισχύσουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών και θα επιτρέψουν στις επιχειρήσεις της Βόρειας Ελλάδας να στραφούν πιο δυναμικά σε εναλλακτικές πηγές κεφαλαίων.
Το στοίχημα της επόμενης μέρας
Η Βόρεια Ελλάδα διαθέτει το ανθρώπινο δυναμικό, τη γεωστρατηγική θέση και την επιχειρηματική παράδοση για να πρωταγωνιστήσει στην ανάπτυξη. Όμως χωρίς πρόσβαση σε χρηματοδότηση, οι δυνατότητες αυτές μένουν αναξιοποίητες.
Η ενίσχυση των εναλλακτικών μορφών χρηματοδότησης δεν είναι απλώς μια τεχνική λεπτομέρεια της οικονομικής πολιτικής· είναι προϋπόθεση για να αποκτήσει η περιοχή τις επενδύσεις που χρειάζεται. Αν οι ΜμΕ μπορέσουν να ξεφύγουν από την παγίδα της αυτοχρηματοδότησης και να αξιοποιήσουν κεφαλαιαγορές, μικροπιστώσεις και φορολογικά κίνητρα, τότε η Βόρεια Ελλάδα μπορεί να μετατραπεί σε κόμβο εξωστρέφειας και καινοτομίας στα Βαλκάνια.
Όπως κατέληξε ο κ. Στουρνάρας, «η αξιοποίηση των περιφερειακών δυνατοτήτων αποτελεί αναγκαία συνθήκη για μια βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Οι επιχειρήσεις της Βόρειας Ελλάδας μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στην ανάκαμψη της χώρας, εφόσον έχουν πρόσβαση στα κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία».
