Όπως είπε χαρακτηριστικά ο Οικουμενικός Πατριάρχης, «σιωπή και προσευχή είναι το διαχρονικό μήνυμα του Αγίου Όρους προς τον σύγχρονο κόσμο». Αναφερόμενος δε στις φωτογραφίες του Γιάννη Γιαννάτου είπε πως αποτυπώνουν στιγμές, κινήσεις και στάσεις της καθημερινότητας στη μοναστική πολιτεία μέσω των οποίων οι επισκέπτες της έκθεσης γίνονται μέτοχοι της ζωής και της αγιορείτικης εμπειρίας «της ασκήσεως και της λατρείας». Είναι τα παράθυρα, συνέχισε, του Αγίου Όρους προς τον κόσμον της γνώσης, των ήχων και της τεχνολογίας, συμπλήρωσε.
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε ο Οικουμενικός Πατριάρχης και στο καλαίσθητο λεύκωμα, το οποίο, όπως είπε, αποτυπώνει αριστοτεχνικώς τις πτυχές του αγιορειτικού βίου και οι φωτογραφίες του, όπως και εκείνες των παλαιών περιηγητών των αρχών του προηγούμενου αιώνα, θα αποτελέσουν πηγή πνευματικής έμπνευσης και έναυσμα για την καλύτερη γνωριμία με το Άγιο Όρους. «Η σημερινή έκθεση στη Θεσσαλονίκη καθιστά το αόρατον κάλλος, ὁρατόν τοις πάσι», είπε κ. Βαρθολομαίος προσθέτοντας πως «η κληρονομιά του Αγίου Όρους δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθεί με τα μέτρα του κόσμου τούτου. Το Άγιον Όρος δεν είναι απλώς η κιβωτός μιας ανεκτίμητης ιστορικής καί πολιτισμικής κληρονομιάς, αλλά το ανεκτίμητο δώρον του Αναστάντος Κυρίου εις την Μητέρα Του και δι᾿ αυτής σε όλο τον κόσμον: είναι η κιβωτός η φυλάσσουσα απαρασάλευτον την ελπίδα της αιωνίου και αφθάρτου ζωής».
Η έκθεση συνδιορανώνεται από την Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου και από το υπουργείο Εσωτερικών (Τομέας Μακεδονίας και Θράκης) με την υποστήριξη και χορηγία του Ιδρύματος Αιγέας. Παρουσιάζει δε ένα δίχρονο φωτογραφικό οδοιπορικό του Γιάννη Γιαννάτου στο Άγιον Όρος, το οποίο παραχωρήθηκε δωρεάν από τον φωτογράφο στην Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου, ως πολιτιστική παρακαταθήκη για τις επόμενες γενεές. Μέσα από ασπρόμαυρες εικόνες υψηλής αισθητικής, αποτυπώνονται η καθημερινότητα, τα διακονήματα, η λειτουργική ζωή και το πνευματικό βάθος της μοναστικής πολιτείας.
Το έργο αυτό αναδεικνύει με σεβασμό την πνευματική γεωμετρία του Άθωνα, συνδέοντας την πίστη, την τέχνη και τον πολιτισμό με έναν διακριτικό, ανθρώπινο και μη προσωποκεντρικό τρόπο. Μάλιστα, όπως τονίζεται σε σσχετική ανακοίνωση, «αυτή η έκθεση διοργανώνεται για το κοινό όχι μόνο για να δει, αλλά για να μπορέσει να αισθανθεί και να βιώσει κάτι από το "Πέρα από το Ορατό".
Η ομιλία του Πατριάρχη
Αναλυτικά στην ομιλία του ο Οικουμενικός Πατριάρχης, Βαρθολομαίος είπε τα εξής:
«Ἱερώτατε Μητροπολῖτα Θεσσαλονίκης κ. Φιλόθεε, Ποιμενάρχα τῆς Θεοσώστου ταύτης Ἐπαρχίας,
Τιμιώτατοι ἅγιοι ἀδελφοί Ἀρχιερεῖς,
Ἐξοχώτατε κύριε Ὑπουργέ,
Ὁσιώτατε Καθηγούμενε Βατοπαιδίου κ. Ἐφραίμ,
Εὐλαβέστατοι κληρικοί,
Ἐντιμότατοι ἐκπρόσωποι τῶν Ἀρχῶν,
Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,
Μετά βαθυτάτης χαρᾶς ἀνερχόμεθα εἰς τό βῆμα τοῦ Ὑπουργείου Μακεδονίας καί Θρᾴκης, κατά τήν παροῦσαν ἑσπέραν, μέ τήν εὐκαιρίαν τῶν ἐγκαινίων τῆς Ἐκθέσεως φωτογραφιῶν τοῦ Γιάννη Γιαννάτου, ὑπό τόν τίτλον «Ἅγιον Ὅρος- Πέρα ἀπό τό Ὁρατό». Συγχαίρομεν τόν Ἐξοχώτατον Ὑπουργόν Μακεδονίας καί Θρᾴκης κύριον Κωνσταντῖνον Γκιουλέκαν διά τήν φιλοξενίαν τῆς ἐκθέσεως καί τήν διοργάνωσιν τῆς ἀποψινῆς ἐκδηλώσεως, τόν Ὁσιολογιώτατον Ἀρχιμανδρίτην κ. Ἐφραίμ, Καθηγούμενον τῆς καθ᾽ ἡμᾶς Ἱερᾶς Μονῆς Βατοπαιδίου διά τήν πρωτοβουλίαν καί τήν τύποις πολυτελῆ ἔκδοσιν τοῦ λευκώματος, καί τόν φιλάνθρωπον καί λίαν ἀγαπητόν ἡμῖν Ἐντιμολογιώτατον Ἄρχοντα Ἔξαρχον τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας κύριον Ἀθανάσιον Μαρτῖνον, τόν καί πρόεδρον τῆς Ἀδελφότητος Ὀφφικιαλίων «Παναγία ἡ Παμμακάριστος», διά τήν χορηγίαν τῆς σημερινῆς ἐκδηλώ-σεως.
Κάθε πρωτοβουλία ἀναδείξεως τοῦ πλούτου καί τοῦ πολιτισμοῦ τοῦ ἁγιωνύμου Ὄρους καί τῶν ἐν αὐτῷ ἐνασκουμένων πατέρων τυγχάνει ἐπαινετή καί ἄκρως ἀγαπητή εἰς τήν ἡμετέραν Μετριότητα. Ὡς ἔχομεν σημειώσει καί ἄλλοτε, τό Ὄρος Ἄθως, συμφώνως πρός τήν Ἁγιορειτικήν παράδοσιν, ἐπελέγη ὑπό τῆς ἰδίας τῆς Μητρός τοῦ Κυρίου, ὡς τόπος προωρισμένος διά τήν μοναχικήν ἄσκησιν καί ζωήν. Ἡ Θεοτόκος τό ἐζήτησεν ὡς κλῆρον καί ὡς τόπον ἀποκλειστικῆς ἀσκήσεως τῶν μοναχῶν, οἱ ὁποῖοι ἐστόλισαν τόν τόπον διά τῶν πλουσίων ἀρχιτεκτονημάτων, τῶν περιλάμπρων Ναῶν καί τοιχογραφιῶν καί συνεχίζουν νά τόν στολίζουν διαχρονικῶς διά τῆς πολιτείας των καί τοῦ προσευχητικοῦ βίου αὐτῶν.
Πάντα ταῦτα ἑλκύουν κάθε χρόνον δεκάδας χιλιάδας προσκυνητῶν καὶ περιηγητῶν. Ἡμεῖς δέ προσωπικῶς, εἰς ἑκάστην τῶν προσκυνηματικῶν ἐπισκέψεών μας εἰς Ἅγιον Ὄρος, γινόμεθα μάρτυρες τῆς εὐλαβείας καί τῆς βαθείας πίστεως τῶν προσκυνητῶν αὐτοῦ, πολλοί ἐκ τῶν ὁποίων ἔρχονται μέ πολύν κόπον ἀπό τά πέρατα τῆς οἰκουμένης. Εἰς τήν συνείδησιν ὅλων αὐτῶν τῶν προσκυνητῶν, ἡ κληρονομία τοῦ Ἁγίου Ὄρους δέν εἶναι δυνατόν νά ἐκτιμηθῇ μέ τά μέτρα τοῦ κόσμου τούτου. Τό Ἅγιον Ὄρος δέν εἶναι ἁπλῶς ἡ κιβωτός μιᾶς ἀνεκτιμήτου ἱστορικῆς καί πολιτισμικῆς κληρονομίας, ἀλλά τό ἀνεκτίμητον δῶρον τοῦ Ἀναστάντος Κυρίου εἰς τήν Μητέρα Του καί δι᾿ αὐτῆς εἰς ὅλον τόν κόσμον: εἶναι ἡ κιβωτός ἡ φυλάσσουσα ἀπαρασάλευτον τήν ἐλπίδα τῆς αἰωνίου καί ἀφθάρτου ζωῆς.
Αὐτήν ἀκριβῶς τήν πραγματικότητα προσπαθοῦν νά ἀπεικονίσουν καί αἱ ἐκτιθέμεναι φωτογραφίαι τοῦ Γιάννη Γιαννάτου ἀπό τήν Ἱεράν Μονήν Βατοπαιδίου, εἰς τάς ὁποίας δύναται κάποιος νά θαυμάσῃ τό ὁρατόν καί κτιστόν κάλλος συμπλεκόμενον μέ τό ἀόρατον καί ἄκτιστον. Αἱ φωτογραφίαι τῆς παρούσης Ἐκθέσεως ἀποτυπώνουν στιγμάς ἐκ τῆς καθημερινότητος τοῦ βίου τῶν πατέρων καί ἀδελφῶν τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Βατοπαιδίου. Τήν σημασίαν τῆς στιγμῆς ἐξέφραζον οἱ ἀρχαῖοι σοφοί διά τοῦ παραδιδομένου ὑπό τοῦ Πλουτάρχου ἀποφθέγματος ὅτι «στιγμή χρόνου πᾶς ἐστιν ὁ βίος», ἑρμηνευομένου διττῶς, ἀφ᾽ ἑνός μέν ὅτι ἅπας ὁ βίος ἀποτελεῖ ἐν συγκρίσει πρός τήν αἰωνιότητα, μίαν καί μόνην στιγμήν, ἀφ᾽ ἑτέρου δέ ὅτι μία καί μόνη στιγμή τοῦ βίου δύναται πολλάκις νά καθορίσῃ αὐτόν καί τήν ἐξέλιξίν του, ολόκληρον την ζωή μας.
Ἡ Ἱερά Μονή Βατοπαιδίου ἔχει διακριθῆ κατά τά τελευταῖα ἔτη διά τήν συμβολήν αὐτῆς εἰς τήν ἀνάδειξιν τῆς ἱστορίας καί τοῦ πολιτισμικοῦ πλούτου τοῦ σεβάσματος τοῦ Γένους. Οἱ πατέρες τῆς Μονῆς, ὑπό τήν πνευματικήν καθοδήγησιν τοῦ Γέροντος αὐτῶν, ἀγαπητοῦ δέ ἡμῖν Ὁσιολ. Ἀρχιμανδρίτου κ. Ἐφραίμ, λαμπρύνουν μέ τήν παρουσίαν τους κάθε πτυχήν τοῦ μοναστικοῦ βίου καί τῆς διαχρονικῆς προσφορᾶς τῶν Μοναστηριῶν πρός τήν Ἐκκλησίαν καί τήν Κοινωνίαν. Ἡ πλήρης συντήρησις καί ἀνακαίνισις τῆς Μονῆς, τῶν τοιχογραφιῶν, τῶν εἰκόνων καί κειμηλίων αὐτῆς, ἡ καλλιέργεια τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς, αἱ ἐπιμελημέναι ἐκδόσεις ἔργων τῆς ἐκκλησιαστικῆς γραμματείας καί συγχρόνων θεολογικῶν συγγραμμάτων, ἡ φιλανθρωπική διακονία καί προσφορά, ἀποτελοῦν μερικά ἐκ τῶν πολλῶν διακονημάτων τῶν πατέρων τῆς Μονῆς. Τό Βατοπαίδι εἶναι μία μικρά πολιτεία, ἡ ὁποία βιώνει τό Εὐάγγελον Μήνυμα τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου καί τό κηρύττει εἰς κάθε προσκυνητήν της. Αὐτήν τήν πραγματικότητα προσεπάθησε νά ἀποτυπώσῃ ὁ φακός τοῦ Γιάννη Γιαννάτου καί πλέον τήν παρουσιάζει εἰς τό φιλόκαλον κοινόν τῆς Θεσσαλονίκης.
Αἱ φωτογραφίαι καί ἡ μοναχική ζωή τοῦ Ἄθωνος ἔχουν ἕν κοινόν σημεῖον, τό γεγονός τῆς σιωπῆς, ἡ ὁποία δέν ἔχει μέν λόγια, ἀλλά δημιουργεῖ λόγον. Ἡ ζωή τῶν μοναχῶν διακρίνεται ἀπό τήν προσπάθειαν καλλιεργείας τοῦ ἡσυχασμοῦ, τῆς σιωπῆς τῶν λόγων καί τῶν παθῶν καί τῆς ἐντάσεως τῆς προσευχῆς καί τοῦ ἐσωτερικοῦ λόγου. Διά τῆς σιωπῆς τῶν λόγων, οἱ μοναχοί ἐπιτυγχάνουν τήν ἕνωσιν τοῦ νοῦ μετά τῆς καρδίας, ἐγγίζουν καί γεύονται τό μυστήριον τῆς θείας ἐν Χριστῷ ἀποκαλύψεως καί σωτηρίας. Σιωπή καί προσευχή εἶναι τό διαχρονικόν μήνυμα τοῦ Ἁγίου Ὄρους πρός τόν σύγχρονον κόσμον. Αἱ φωτογραφίαι ἀποτυπώνουν στιγμάς, κινήσεις καί στάσεις τῆς καθημερινότητος, διά μέσου δε αὐτῶν οἱ θεαταί των γίνονται μέτοχοι τῆς ζωῆς καί τῆς ἁγιορειτικῆς ἐμπειρίας τῆς ἀσκήσεως καί τῆς λατρείας. Εἶναι τά παράθυρα τοῦ Ἁγίου Ὄρους πρός τόν κόσμον τῆς γνώσεως, τῶν ἤχων καί τῆς τεχνολογίας.
Δυνάμεθα νά εἴπωμεν ὅτι ἡ ἐργασία τοῦ Γιάννη Γιαννάτου ὅπως παρουσιάζεται καί εἰς τό καλαίσθητον λεύκωμα, τό ὁποῖον μετά πολλῆς χαράς ἐλάβομεν πρό καιροῦ εἰς τό σεπτόν ἡμῶν Κέντρον, ἀποτυπώνει ἀριστοτεχνικῶς τάς πτυχάς τοῦ ἀγιορειτικοῦ βίου καί αἱ φωτογραφίαι του, ὡς καί ἐκεῖναι τῶν παλαιῶν περιηγητῶν τῶν ἀρχῶν τοῦ προηγουμένου αἰῶνος, θά ἀποτελέσουν πηγήν ἐμπνεύσεως πνευματικῆς καί ἔναυσμα διά τήν καλυτέραν γνωριμίαν μετά τῆς μοναστικῆς πολιτείας τοῦ Ἄθωνος, τοῦ βυζαντινοῦ καί λατρευτικοῦ αὐτοῦ πλούτου καί μετά τῶν ἐν αὐτῷ ταπεινῶς καί ἀθορύβως ἐνασκουμένων πατέρων. Ἡ σημερινή Ἔκθεσις εἰς τήν Θεσσαλονίκην καθιστᾷ τό ἀόρατον κάλλος, ὁρατόν τοῖς πᾶσι.
Ἐν τῷ πνεύματι τούτῳ, συγχαίροντες ἅπαξ ἔτι τόν τε καλλιτέχνην Ἐντιμότατον κύριον Γιαννάτον, διά τό σπουδαῖον ἔργον του, τούς τε συντελεστάς τῆς σημερινῆς ἐκδηλώσεως καί πάντας τούς σήμερον προσελθόντας ἐπισκέπτας τῆς Ἐκθέσεως, καταστέφομεν ὑμᾶς μετά τῆς πατριαρχικῆς καί πατρικῆς ἡμῶν εὐλογίας, ζητοῦντες παρά τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου, ὅπως χαρίζηται πᾶσιν ὑμῖν πλουσίαν τήν χάριν καί τό ἔλεος αὐτοῦ.
