Ο λαγοκέφαλος, ένα από τα πιο καταστροφικά εισβολικά είδη της Ανατολικής Μεσογείου, συνεχίζει να προκαλεί σοβαρές ζημιές στα αλιευτικά εργαλεία και στα εισοδήματα των αλιέων. Την ώρα που ο πληθυσμός τους αυξάνεται και οι επιπτώσεις πολλαπλασιάζονται με συνέπειες και για το θαλάσσιο περιβάλλον, μια έρευνα που ολοκληρώθηκε πρόσφατα, το πρόγραμμα LagoMeal, απέδειξε ότι το τοξικό αυτό είδος μπορεί να μετατραπεί σε αξιοποιήσιμο πόρο, ανοίγοντας τον δρόμο για την παραγωγή ιχθυάλευρου πολύ καλής ποιότητας, που θα μπορούσε να τροφοδοτήσει τις ιχθυοκαλλιέργειες στις θάλασσες μας.
Οι ερευνητές κάνουν λόγο για μια λύση που θα μπορούσε να έχει πολλαπλά οφέλη, μεταξύ άλλων:
- Να μειώσει τους πληθυσμούς του λαγοκέφαλου, άρα και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο οικοσύστημα
- Να δώσει κίνητρο στους αλιείς να συλλέγουν αυτό το είδος έτσι ώστε και να προστατέψουν τα υπόλοιπα εμπορεύσιμα είδη και να διαθέτουν μια ακόμα πηγή εισοδήματος
- Να εξασφαλιστούν για τις ιχθυοκαλλιέργειες που υπάρχουν στην χώρα μας, πολύτιμα ιχθυάλευρα, έτσι ώστε να μειωθούν ή και να σταματήσουν οι εισαγωγές
- Να δημιουργηθούν επιπλέον θέσεις εργασίας ή να προστατευτούν οι υπάρχουσες στην αλιεία.
Το πρόγραμμα LagoMeal, χρηματοδοτήθηκε με κεφάλαια κυρίως της Ε.Ε και «έτρεξε» από το 2020 μέχρι και το 2023 με τα οφέλη του να δημιουργούν ενθουσιασμό. Ωστόσο σχεδόν δύο χρόνια μετά, τα αποτελέσματα του LagoMeal δεν κατάφεραν να βρουν εφαρμογή στην πράξη.
Όπως αναφέρει στα Μακεδονικά Νέα, ο Δρ. Ιωάννης Νέγκας, ερευνητής του ΕΛΚΕΘΕ και επιστημονικός υπεύθυνος του έργου Lagomeal, το πρόγραμμα αυτό έβγαλε πολύ καλά αποτελέσματα σε σχέση με την απενεργοποίηση της τοξίνης που φέρει ο λαγοκέφαλος και τη διατροφική αξία του ως πρωτεΐνη για άλλα ψάρια. Ωστόσο υπάρχει πρόβλημα καθώς ακόμα δεν καταγράφηκαν δεδομένα όσον αφορά τη διαθέσιμη βιομάζα, δηλαδή το τι ποσότητες λαγοκέφαλων υπάρχουν στις Ελληνικές θάλασσες και θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν.
Όπως εξηγεί ο κ. Νέγκας, το συγκεκριμένο βήμα για τη συλλογή δεδομένων είναι απαραίτητο, καθώς αν μια εταιρεία ή πχ ένας συνεταιρισμός, θέλει να δημιουργήσει μια μονάδα επεξεργασίας λαγοκέφαλων για την παραγωγή ιχθυάλευρων, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει, το business plan, πρέπει να περιλαμβάνει και τα δεδομένα με τις διαθέσιμες ποσότητες του ψαριού.
«Γιατί αν πχ είναι 10 τόνοι, δεν θα είναι ποτέ βιώσιμη μια τέτοια μονάδα. Αν είναι 1.500 τόνοι θα είναι» αναφέρει ο ερευνητής, προσθέτοντας πως τα μέχρι τώρα στοιχεία που είναι διαθέσιμα στο Τμήμα Αλιείας του ΥΠΑΑΤ, δεν είναι αξιοποιήσιμα για τέτοια χρήση και απέχουν από την πραγματικότητα καθώς οι αλιείς δεν έχουν υποχρέωση να καταγράφουν τις ποσότητες λαγοκέφαλων που πιάνουν.
Παρόλα αυτά, όπως αναφέρει ο κ. Νέγκας, εφόσον συγκεντρωθούν δεδομένα και αποδειχθεί ότι υπάρχουν διαθέσιμοι πάνω από 1000 τόνοι, τότε μια μονάδα επεξεργασίας θα μπορούσε να είναι βιώσιμη και μάλιστα με επιπλέον ποσότητες θα μπορούσε να είναι και αρκετά κερδοφόρα.
Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, επισημαίνει πως η ιχθυοτροφή που παρήχθη από τον λαγοκέφαλο στο πιλοτικό στάδιο, είχε μεγάλη επιτυχία και μάλιστα πήγε καλύτερα και από τη συμβατική που χρησιμοποιείται στις ιχθυοκαλλιέργειες, γεγονός που δείχνει πως όλα τα προαπαιτούμενα για την υλοποίηση ενός τέτοιου project είναι εξασφαλισμένα, εκτός βέβαια από τα δεδομένα για τους πληθυσμούς του ψαριού.
Μπορεί να επιδοτηθεί η αλίευση του λαγοκέφαλου μέχρι να συλλεχθούν τα πολύτιμα δεδομένα;
Η «επιδότηση» αλιέων για την αλίευση εισβολικών ειδών με σκοπό μόνο και μόνο την θανάτωση ατόμων, δεν θεωρείται από την επιστημονική κοινότητα ως μέτρο το οποίο μπορεί να φέρει κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα. Όλοι συμφωνούν πως ότι είναι επιδοτούμενο, έχει μικρό χρόνο ζωής. Εξάλλου, με δεδομένη την κλιματική αλλαγή, οι λαγοκέφαλοι όπως και οι άλλοι «λεσσεψιανοί μετανάστες», τα είδη δηλαδή που μπήκαν στη Μεσόγειο από την Ερυθρά θάλασσα, μέσω της διώρυγας του Σουέζ, ήρθαν για να μείνουν. Το να εξαφανιστούν δεν υπάρχει πιθανότητα. Αυτό που μπορεί να γίνει όμως, είναι μια διαχείριση των πληθυσμών τους σε όσο το δυνατόν χαμηλότερα επίπεδα και γιατί όχι, με κάποιο θετικό οικονομικό αποτέλεσμα, όπως προβλέπει και το LagoMeal.
Την ίδια στιγμή, οι αλιείς ειδικά σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, όπως στην Κρήτη, το νότιο Αιγαίο και αλλού, βλέπουν τις ψαριές τους να μειώνονται διαρκώς και τα αλιευτικά τους εργαλεία να καταστρέφονται. Εκτιμάται πως κάθε ψαράς χάνει τουλάχιστον 5.000 ευρώ από την ζημιά που προκαλεί ο λαγοκέφαλος σε ετήσια βάση.
Αντί λοιπόν να «επικηρυχτούν» οι λαγοκέφαλοι και αντί να δίνονται χρήματα ως πχ «ενίσχυση» στους αλιείς, γιατί δεν ξεκινάει ένα επιδοτούμενο πρόγραμμα για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, πχ για ένα έτος, που θα δίνει κίνητρα στους ψαράδες να αλιεύουν τον λαγοκέφαλο, ώστε να συλλεχθούν και τα δεδομένα για τον πληθυσμό τους;
Η παραπάνω πρόταση θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή από την Ε.Ε, καθώς η όποια επιδότηση θα είχε αυστηρά συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και τα αποτελέσματα της θα οδηγούσαν σε μια μόνιμη πλέον διαχείριση που θα έφερνε κέρδος για όλους. Και για το περιβάλλον και για τους ψαράδες και για τα ιχθυοτροφεία και για την εφοδιαστική αλυσίδα και την οικονομία γενικότερα.
Αυγερινοπούλου: Απαραίτητα τα δεδομένα για την περαιτέρω στήριξη βιώσιμων πρακτικών
Θετική σε μια πρόταση, όπως η παραπάνω, δηλώνει στα Μακεδονικά Νέα η Δρ. Διονυσία Θεοδώρα Αυγερινοπούλου, βουλευτής Ηλείας της ΝΔ, Πρόεδρος της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Προστασίας Περιβάλλοντος της Βουλής, Πρόεδρος της Υποεπιτροπής Υδατικών Πόρων και Ειδική Απεσταλμένη του Πρωθυπουργού για την Προστασία των Θαλασσών.
Όπως αναφέρει, «η Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής, στηρίζει το αίτημα για περαιτέρω έρευνα για την ύπαρξη πληθυσμών λαγοκέφαλου στην Ελλάδα, καθώς τα σχετικά δεδομένα είναι απαραίτητα για να στηριχθούν περαιτέρω, βιώσιμες πρακτικές».
Σύμφωνα με την κ.Αυγερινοπούλου, το αποτέλεσμα μιας τέτοιας μελέτης πρέπει να εξασφαλιστεί το συντομότερο δυνατόν, προκειμένου να μην καθυστερήσει καθόλου η ανάληψη δράσης.
Να σημειωθεί πως στη διάρκεια διευρυμένης σύσκεψης της Υποεπιτροπής Υδατικών Πόρων, τον περασμένο Φεβρουάριο, υπό την κ. Αυγερινοπούλου, εξετάστηκε το θέμα της απειλής ενός ακόμη εισβολικού είδους, του λεοντόψαρου, και όπως τονίστηκε και επιβεβαιώθηκε από τα αποτελέσματα πολλών ερευνών, μπορεί και το συγκεκριμένο είδος να αποτελέσει αντικείμενο οικονομικής αξιοποίησης με πάρα πολλούς τρόπους, από την εμπορία για ανθρώπινη κατανάλωση, μέχρι την παρασκευή συμπληρωμάτων διατροφής, την κοσμετολογία κ.α.
Σε φάση διερεύνησης το ΥΠΑΑΤ για νέο πρόγραμμα
Όπως δήλωσαν πηγές του ΥΠΑΑΤ στα Μακεδονικά Νέα, αυτήν την περίοδο το Υπουργείο προσπαθεί να οργανώσει τη δημιουργία ενός πειραματικού project στο πλαίσιο του προγράμματος «Αλιεία, Υδατοκαλλιέργεια και Θάλασσα (ΠΑΛΥΘ) 2021-2027» για τη συγκέντρωση και καταστροφή του λαγοκέφαλου, χωρίς μέχρι στιγμής να έχει προσδιοριστεί ακριβώς το πεδίο και ο τρόπος δράσης τα οποία εξετάζονται.
Οι ίδιες πηγές συμφωνούν πως δεν είναι αποτελεσματική η διαρκής χρηματοδότηση μόνο και μόνο για εξόντωση γενικά των πληθυσμών του είδους και ότι ως «εργαλείο», ενδεχομένως να είχε κάποιο αποτέλεσμα μόνο για συγκεκριμένη χρονική περίοδο, όπως την περίοδο αναπαραγωγής του και μόνο σε συγκεκριμένες περιοχές όπου οι πληθυσμοί είναι μεγάλοι.
Σε κάθε περίπτωση τονίζεται πως το ενδεχόμενο ενός προγράμματος επιδοτούμενης συλλογής από τους αλιείς διερευνάται από τους ειδικούς επιστήμονες και πως οι αντίστοιχες αποφάσεις θα ληφθούν με την κατάλληλη τεκμηρίωση και συνεκτιμώντας όλους τους παράγοντες όπως το κόστος, η αποτελεσματικότητα κτλ.
