Από τις 14 Οκτωβρίου έως τις 7 Νοεμβρίου η Διεθνής Έκθεση Αρχιτεκτονικού Έργου της Βιέννης (IBA Wien) παρουσιάζει το μοντέλο της πόλης, ανοίγοντας παράλληλα έναν «διάλογο» με τη Θεσσαλονίκη και θέτει το φλέγον ερώτημα: «Πώς θα κατοικούμε αύριο;»
Η Βιέννη δείχνει τον δρόμο
«Δεν είναι ένα μοντέλο που μπορεί να μεταφερθεί αυτούσιο στη Θεσσαλονίκη, μπορεί όμως να εμπνεύσει», ξεκαθαρίζει αρχικά, μιλώντας στα Μακεδονικά Νέα, η Χάρις Χριστοδούλου, Δρ. Αρχιτέκτονας Πολεοδόμος, Αναπλ. Καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Όπως επισημαίνει η ίδια, το ζήτημα της κατοικίας αποτελεί κεντρικό άξονα για τον στρατηγικό σχεδιασμό της πόλης της Βιέννης.
Η πόλη της Βιέννης
«Ουσιαστικά υποστηρίζει πως εξασφαλίζοντας προσιτή κατοικία για όλους τους κατοίκους, πέραν του ότι εξασφαλίζεται το δικαίωμα στην κατοικία -ένα πρωταρχικό δικαίωμα, καθώς η επισφάλεια στην κατοικία επιβαρύνει τους ανθρώπους που βρίσκονται σε αυτήν την κατάσταση- φροντίζεται και η πόλη, η οικονομία της, το περιβάλλον της, η κοινωνική της συνοχή. Αν ο κόσμος ξοδεύει ένα μικρό κομμάτι των χρημάτων που διαθέτει για το ενοίκιό του, έχει περισσότερα χρήματα να διαθέσει στην οικονομία της πόλης», συνεχίζει η κ. Χριστοδούλου και υπογραμμίζει πως η κατοικία είναι δικαίωμα όλων, με προτεραιότητα τις ευπαθείς ομάδες.
Μάλιστα, κομβική σημασία για την επιτυχία του μοντέλου της πρωτεύουσας της Αυστρίας έχει η διαρκής συνεργασία φορέων που εμπλέκονται τόσο στην κατοικία και τον σχεδιασμό της πόλης, όσο και στην οικονομία και την κατασκευή.
«Υπάρχει μία συναίνεση. Η Βιέννη μάς δείχνει ότι είναι εφικτό να σταματήσουμε τις αντιπαραθέσεις για τα ζητήματα της ανάπτυξης της πόλης και να υπάρξει μία ευρεία συναίνεση που να βάζει σε προτεραιότητα την κατοικία ως αγαθό. Χρειάζεται να συναινέσουν και να συνεργαστούν φορείς τόσο του δημόσιου τομέα -που μπορούν να δρουν ανεξάρτητα- όσο και του ιδιωτικού -κατασκευαστές κ.λπ., οι οποίοι σύμφωνα με το παράδειγμα της Βιέννης, θα πρέπει να εξελίξουν και τις τεχνολογικές τους επάρκειες όσον αφορά τη δόμηση- και φορείς του τρίτου τομέα που κατέχουν σημαντικό απόθεμα ή είναι σε επαφή με τις γειτονιές, όπως η Εκκλησία, ιδρύματα που έχουν οικιστικό απόθεμα», επισημαίνει μεταξύ άλλων.
Η έκθεση στο Φουαγιέ του Δημαρχιακού Μεγάρου Θεσσαλονίκης - Πηγή: Facebook IBA Vienna in Thessaloniki
Αυτό που ξεχωρίζει, όμως, το μοντέλο της Βιέννης εν συγκρίσει με τα μοντέλα κατοίκισης άλλων εμβληματικών πόλεων με καινοτόμες πρακτικές, είναι το γεγονός πως αυτό της αυστριακής πρωτεύουσας «μετρά» 100 χρόνια ζωής και έχει «περάσει» από πολλές κοινωνικοπολιτικές και οικονομικές αλλαγές, διατηρώντας ως σταθερό αξίωμα την εξασφάλιση κατοικίας για το σύνολο των πολιτών, προσαρμόζοντάς το στα νέα ζητούμενα.
«Βλέπουμε την αξιοποίηση του κτιριακού αποθέματος που υπάρχει -από τα βιομηχανικά κτήρια μέχρι τις μονάδες κατοικίας, την προσιτότητα της κατοικίας και την ανταπόκριση σε νέες κοινωνικές ανάγκες, όπως η κατοικία ηλικιωμένων - όχι αποκομμένη από τη ζωή, αλλά σε μια προσπάθεια διαγενεακής συγκατοίκησης. Το τι γίνεται με τα μονογονεϊκά νοικοκυριά, με τις συνθήκες κατοίκησης για τα ΑμεΑ κ.λπ.», εξηγεί η κα Χριστοδούλου.
Επιπλέον, όπως επισημαίνει, στρατηγικό πυλώνα του μοντέλου αποτελεί η προσέγγιση της συνολικής κατοίκησης, το πώς δηλαδή κατοικούμε σε μία πόλη.
«Το να κατοικείς σε μια προσιτή κατοικία έχει ένα επίπεδο προσιτότητας, το να έχεις όμως όλες τις άλλες ανάγκες σε μία μικρή απόσταση από τη γειτονιά σου με μια εξασφαλισμένη ανάπτυξη χρήσεων, να μπορείς να μοιράζεσαι υποδομές σε επίπεδο γειτονιάς -ακόμη και κάποιες που διατίθενται σε ιδιωτικό χώρο- είναι επίσης σημαντικό. Το αντιμετωπίσαμε και στην περίοδο της πανδημίας. Τι έχουμε κοντά στο σπίτι μας; Εξυπηρετούμαστε; Σε ποιο βαθμό εξυπηρετούνται οι καθημερινές μας ανάγκες και πόσο σημαντικό είναι αυτό ακόμα και στη διαμόρφωση του αστικού περιβάλλοντος για το πώς τελικά φτιάχνουμε μια γειτονιά; Είναι σημαντικό να δούμε την αποξένωση, την απομάκρυνση από τη γειτονιά και τη διάλυσή της», προσθέτει.
Παράλληλα, ο σχεδιασμός λαμβάνει υπόψη και προσαρμόζεται στην κλιματική κρίση και στις ανάγκες βιωσιμότητας των υποδομών.
«Άρα τίθενται και τεχνικές προδιαγραφές που αφορούν συστήματα πέρα από την αρχιτεκτονική, ζητήματα διαχείρισης της ενέργειας. Για τη Βιέννη σχεδιάστηκε για το ψύχος, για εμάς θα πρέπει να σχεδιαστεί για τους καύσωνες. Υπάρχουν άλλες απαιτήσεις ενέργειας. Παράλληλα, δίνονται κατευθύνσεις για την προσαρμογή του δημόσιου χώρου στην κλιματική αλλαγή, την ενίσχυση του πράσινου κ.ά.», σχολιάζει σχετικά.
Η Θεσσαλονίκη μπροστά σε μία πρόκληση
Το μισό και πλέον εισόδημά τους δαπανούν οι Θεσσαλονικείς προκειμένου να καλύψουν την ανάγκη στέγασής τους. Παράλληλα στη Θεσσαλονίκη της στεγαστικής κρίσης και της «εκτόξευσης» των ενοικίων, τα κλειστά, ανεκμετάλλευτα διαμερίσματα είναι χιλιάδες.
«Τα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού στη Θεσσαλονίκη ξοδεύουν ακόμη και το 60% του διαθέσιμου εισοδήματός τους για τη στέγαση. Στον δε γενικό πληθυσμό, οι ενοικιαστές στη Θεσσαλονίκη ξοδεύουν το 46% του εισοδήματός τους στις δαπάνες στέγασης», σημειώνει αρχικά η Άννα Μίχου, Διευθύνουσα Σύμβουλος της ΜΑΘ ΑΕ-ΟΤΑ Αναπτυξιακή Μείζονος Αστικής Θεσσαλονίκης, μιλώντας στα Μακεδονικά Νέα.
Παράλληλα, όπως επισημαίνει, «μόνο στον δήμο Θεσσαλονίκης υπάρχουν περισσότερα από 14.000 διαμερίσματα που παραμένουν ακατοίκητα. Είναι ένα θέμα που το αναγνωρίζουμε εμπειρικά, δηλαδή σε πολλές πολυκατοικίες μπορούμε και εμείς οι ίδιοι να το διαπιστώσουμε. Σε αυτό το κομμάτι ο δήμος Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με την Μητροπολιτική Αναπτυξιακή Μείζονος Θεσσαλονίκης (Μ.Α.Θ.) “τρέχει” ένα πιλοτικό πρόγραμμα. Έχει συσταθεί ένας Φορέας Κοινωνικής Μίσθωσης που διαχειρίζεται το απόθεμα των δήμων και των δημοσίων φορέων και με πολύ συγκεκριμένα κριτήρια και τεχνικές προδιαγραφές θα το διαθέσει σε ευπαθή νοικοκυριά», σχολιάζει σχετικά η ίδια, τονίζοντας πως ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης στη διαχείριση του αποθέματος των κλειστών κατοικιών πρέπει να ενισχυθεί, «γιατί μόνο εκείνη μπορεί να έχει άμεση σύνδεση με τις πραγματικές ανάγκες των πολιτών κατά τόπους στις ελληνικές πόλεις».
«Έχουμε προχωρήσει ήδη στην ανακαίνιση 30 διαμερισμάτων τα οποία ανήκουν σε αυτούς τους φορείς και θα προχωρήσουμε μέσα στους επόμενους μήνες σε άλλα 10. Μέχρι τον Μάρτιο θα έχουμε 40 ανακαινισμένα και ενεργειακά αναβαθμισμένα διαμερίσματα στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης που θα δοθούν μέσα από μία διαδικασία σύζευξης μεταξύ των πιο ευάλωτων κοινωνικά και οικονομικά ομάδων και των διαθέσιμων σπιτιών», εξηγεί η ίδια.
Τα 30+10 διαμερίσματα βρίσκονται στην πλειοψηφία τους στον δήμο Θεσσαλονίκης, ενώ κάποια εξ’ αυτών βρίσκονται στον δήμο Παύλου Μελά, στον δήμο Καλαμαριάς, τον δήμο Νεάπολης - Συκεών και τον δήμο Αμπελοκήπων - Μενεμένης. Η χρηματοδότηση για τις ανακαινίσεις και την ενεργειακή αναβάθμιση πραγματοποιείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας μέσω του υπουργείου Οικογένειας και Κοινωνικής Συνοχής.
«Το μίσθωμα θα είναι έως και 70% χαμηλότερο από την αγοραία αξία. Θέλουμε να αποδείξουμε ότι η κοινωνική στέγαση μπορεί να εφαρμοστεί και στη Θεσσαλονίκη, με σύγχρονους όρους, χωρίς να χαθεί ο κοινωνικός της χαρακτήρας», προσθέτει.
Όπως επισημαίνει, αυτό επετεύχθη με τη χρήση αλγορίθμου που αναπτύχθηκε από τη Μ.Α.Θ., με την έγκριση του υπουργείου Οικογένειας και Κοινωνικής Συνοχής, ο οποίος λαμβάνει υπόψη την αντικειμενική αξία και τα χαρακτηριστικά του ακινήτου και συνυπολογίζεται με έναν συντελεστή ο οποίος θα «συγκρατεί» το μίσθωμα σε χαμηλά επίπεδα.
Η πρώτη δεξαμενή θα είναι ωφελούμενοι του προγράμματος «Στέγαση και Εργασία», το οποίο υποστηρίζει τη σταδιακή ένταξη των ωφελούμενων στην αγορά εργασίας.
«Παράλληλα, υπάρχει επιδότηση του ενοικίου για δύο χρόνια και για άλλα δύο επιδότηση του μισού ενοικίου. Τα κριτήρια αφορούν την οικογένεια, τους διαθέσιμους πόρους, τα χαρακτηριστικά του κάθε διαμερίσματος κ.λπ.», εξηγεί η κα Μίχου και επισημαίνει πως τα διαμερίσματα θα διατίθενται ως κοινωνικές κατοικίες για τουλάχιστον 8 χρόνια, με τους ιδιοκτήτες να λαμβάνουν κανονικά το μίσθωμα.
«Δρομολογούνται ήδη πόροι για την επόμενη περίοδο και θα προσπαθήσουμε να πάμε ακόμη ψηλότερα τον πήχη. Φιλοδοξούμε ότι και με την αξιοποίηση πόρων από το ΕΣΠΑ της ΠΚΜ θα πολλαπλασιαστεί το κτηριακό απόθεμα μέσα στην πόλη», συνεχίζει η κα Μίχου, τονίζοντας πως «μπορούμε να δούμε και κτήρια με άλλη χρήση -δεν είναι απαραίτητο να είναι πάντα κατοικίες. Υπάρχουν κτήρια εγκαταλελειμμένα, με άλλη χρήση και που μπορούν να την αλλάξουν. Αυτό που κάνουμε εμείς είναι να αυξάνουμε τη δημόσια περιουσία. Δεν επενδύουμε σε κάτι το οποίο ιδιωτικοποιείται μετά, φεύγει και ξαναμπαίνει στην αγορά. Επενδύουμε σε κάτι που παραμένει στην κοινωνική στέγαση».
Η έκθεση στο Φουαγιέ του Δημαρχιακού Μεγάρου Θεσσαλονίκης - Πηγή: Facebook Σ.Ε.ΠΟ.Χ.
Housing First: Πρώτα η στέγη και μετά η εργασία
Από την πλευρά του, ο αντιδήμαρχος Κοινωνικής Πολιτικής, Αλληλεγγύης και Πρόνοιας του δήμου Θεσσαλονίκης, Ευθύμης Χατζηθεόκλητος, υπογραμμίζει στα Μακεδονικά Νέα τη σημασία της συνεργασίας πολιτών και ιδιωτών.
«Η Βιέννη έχει μία εμπειρία 100 χρόνων στην κοινωνική στέγαση και το παράδειγμά της πρέπει να το μιμηθούμε και να πάρουμε από αυτούς ιδέες για να μπορέσουμε να τις υλοποιήσουμε στην πόλη μας. Η πόλη μας έχει 16.000 ακίνητα που είναι κλειστά. Ανήκουν και σε ιδιώτες και ενώ υπάρχουν προγράμματα με τα οποία μπορούμε να τους βοηθήσουμε όπως το ‘’Στέγαση και Εργασία’’ και να μας τα δώσουν για να τα φτιάξουμε και να εγγυηθούμε και την αποκατάσταση των ζημιών, δυσκολευόμαστε να βρούμε. Τους καλώ να μας τα προσφέρουν προκειμένου να προχωρήσουμε στις διαδικασίες και να τα προσφέρουμε με τη σειρά μας σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες όπως οι μονογονεϊκές οικογένειες, δικαιούχους του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, πρόσφυγες και μετανάστες», σημειώνει αρχικά.
Τα διαμερίσματα που εντάχθηκαν στο πρόγραμμα και βρίσκονται στα διοικητικά όρια του δήμου Θεσσαλονίκης ανήκουν στον κεντρικό δήμο Θεσσαλονίκης και σε νομικά πρόσωπα δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου όπως το Μακεδονικό Μουσείο, το Χαρίσειο Γηροκομείο, το Παπάφειο και το Δημοτικό Βρεφοκομείο «Άγιος Στυλιανός».
Όπως επισημαίνει, «όταν ένα κλειστό σπίτι ανακαινίζεται, δεν ωφελείται μόνο ο ενοικιαστής, αλλά και ολόκληρη η πολυκατοικία, η γειτονιά, η πόλη. Είναι μια μικρή παρέμβαση που δημιουργεί κύμα ζωής».
«Βέβαια όλα αυτά είναι σταγόνα στον ωκεανό στο ζήτημα της στέγης και την κρίση που μαίνεται. Τα ενοίκια έχουν ανέβει πολύ και -ειδικά οι νέοι- δυσκολεύονται πολύ να αγοράσουν ή να νοικιάσουν ένα σπίτι. Κάνουμε ό,τι μπορούμε, βάζουμε ένα λιθαράκι. Είναι η αρχή. Πιστεύουμε ότι του χρόνου θα μπορούμε να έχουμε μία πέτρα και να φτιάξουμε τα θεμέλια για μία καλύτερη στεγαστική πολιτική για τον δήμο Θεσσαλονίκης. Για εμάς ισχύει το ‘’Housing First’’ – πρώτα η στέγη και μετά η εργασία. Με τη στέγη ο άνθρωπος αποκτά αυτοεκτίμηση και αξιοπρέπεια, μπορεί να σταθεί ξανά στα πόδια του και να ενταχθεί ενεργά στην κοινωνία».
Μία νέα σελίδα για τη Θεσσαλονίκη
Άραγε θα καταφέρει η Θεσσαλονίκη να γίνει μία «Βιέννη του Νότου»; Οι άνθρωποι που εργάζονται επάνω σε αυτό το εγχείρημα για την πόλη μας απαντούν αφοπλιστικά πως βρισκόμαστε πολύ μακριά από κάτι τέτοιο. Η Θεσσαλονίκη αναμφίβολα έχει να διανύσει πολλά χιλιόμετρα προκειμένου να προσεγγίσει το παράδειγμα της αυστριακής πρωτεύουσας, όμως ήδη πραγματοποιεί σημαντικά βήματα, δημιουργώντας τα θεμέλια για ένα πιο ανθρώπινο μοντέλο κατοίκησης. Το πρώτο στοίχημα -αυτό της συνεργασίας μεταξύ Πολιτείας, Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Αναπτυξιακών Φορέων, καθώς και των Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων της πόλης, που με την εξειδικευμένη γνώση και τα σύγχρονα εργαλεία τους γίνονται σύμμαχοι στην αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων- φαίνεται να έχει επιτευχθεί.
Με τη συνέχιση και την περαιτέρω ανάπτυξη των προγραμμάτων στέγασης, αλλά κυρίως με την ενεργή συμμετοχή των πολιτών, η Θεσσαλονίκη φαίνεται να έχει πιθανότητες να ανταποκριθεί στις σύγχρονες προκλήσεις, να προσαρμοστεί και να αποτελέσει το ελληνικό παράδειγμα για την κατοίκηση σε αστικά περιβάλλοντα.
Κύρια έκθεση «Πώς θα κατοικούμε αύριο;» - Νέα Κοινωνική Κατοίκηση στη Βιέννη στην ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΠΘ 30 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ - 7 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2025
Παράλληλη Έκθεση Το Μοντέλο Κοινωνικής Κατοίκησης της Βιέννης και η περίπτωση της Θεσσαλονίκης - Συνομιλίες στο ΚΕΝΤΡΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ (οδός Αγγελάκη 14) 14 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ - 7 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2025 – Πρώτη δημόσια παρουσίαση διοργάνωσης – Συνέντευξη τύπου 14 Οκτ 18.00
Παράλληλες Δράσεις Ξεναγήσεις, περιηγήσεις, συμμετοχικά εργαστήρια, θεματικές συζητήσεις στη ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 20 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ - 7 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2025
Η διοργάνωση αποτελεί πρωτοβουλία του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΑΠΘ (συντονιστής φορέας) με την αιγίδα της Πολυτεχνικής Σχολής ΑΠΘ, του Τεχνικού Επιμελητηρίου - Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας και του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Θεσσαλονίκης, και τη συνεργασία του Δήμου της Βιέννης.
H υποδοχή της εκδήλωσης και διαμόρφωση του προγράμματος παράλληλων εκδηλώσεων και δράσεων, συνδιοργανώνονται με η συμβολή του Δήμου Θεσσαλονίκης και της Αναπτυξιακής Μείζονος Αστικής Θεσσαλονίκης Α.Ε. – ΑΟΤΑ, με την υποστήριξη του Επίτιμου Προξενείου της Αυστρίας στη Θεσσαλονίκη και της Πρεσβείας της Αυστριακής Δημοκρατίας στην Ελλάδα.
Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε: [email protected]
