Η μέθοδος Keywords, που εφαρμόζεται πιλοτικά σε μαθητές σχολείων της πόλης, χρησιμοποιεί την ποίηση του νομπελίστα ποιητή ως «όχημα» για να βοηθήσει τους εφήβους να βρουν τη δική τους φωνή, να κατανοήσουν τον εαυτό τους και να αναπτύξουν υγιείς τρόπους επικοινωνίας, στοχεύοντας στην καταπολέμηση του bulling χωρίς καν να αναφέρεται σε αυτό.
Το πρόγραμμα, με τίτλο «My Keywords - Ανασαίνω λέξεις με την ποίηση του Ελύτη», έχει εγκριθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού και υλοποιείται από το Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο σε συνεργασία με την Electra Social Company. Σχεδιάστρια και συντονίστρια είναι η Στέλλα Τενεκετζή, συγγραφέας και επικοινωνιολόγος, η οποία εργάζεται πάνω στη μέθοδο από το 2015.
Πηγή: Facebook - Electra
Οι λέξεις ως συναισθηματικά αποτυπώματα
«Από το 1950 και μετά η νευροεπιστήμη λέει πως αποθηκεύουμε τις λέξεις με διαφορετικό τρόπο στο κεφάλι μας. Δεν τις αποθηκεύουμε σύμφωνα με την ερμηνεία που έχουν στο λεξικό, αλλά σύμφωνα με το συναισθηματικό αποτύπωμα που μας αφήνουν», εξηγεί η Στέλλα Τενεκετζή μιλώντας στα Μακεδονικά Νέα.
Αυτό το δεδομένο αποτέλεσε τη βάση για τη δημιουργία μιας μεθόδου διδασκαλίας του μη δομημένου λόγου, όπου η γλώσσα συστήνεται ως εργαλείο αυτοπροσδιορισμού και όχι ως σχολική υποχρέωση.
Η μέθοδος Keywords προσεγγίζει τον λόγο βιωματικά -όχι μέσα από την τυπική σύνταξη, αλλά μέσα από τη σωματική και συναισθηματική του διάσταση. Τα παιδιά καλούνται να διαλέξουν λέξεις από το λεξιλόγιο του Ελύτη και να τις χρησιμοποιήσουν για να «αυτοπαρουσιαστούν».
«”Μιλάω και δεν με καταλαβαίνουν”». Στην εφηβεία είναι πολύ έντονο, γιατί τα παιδιά κινούνται από παρορμητισμό, ο εαυτός "χτίζεται" και "γκρεμίζεται" σε χρόνο ρεκόρ. Δεν υπάρχει η στωικότητα για να σκεφτείς: "τι δεν είπα καλά και δεν με κατάλαβε ο/η φίλος μου;"», συνεχίζει η ίδια.
«Η ορατότητα του εαυτού είναι το κύριο χαρακτηριστικό για το bullying», τονίζει η δημιουργός του προγράμματος. «Τα παιδιά εκπαιδεύονται να καταλαβαίνουν τι εκπέμπουν, πώς εισπράττουν τα μηνύματα των άλλων, ποια συναισθήματα ενεργοποιούνται. Έτσι, δουλεύουμε την επικοινωνία, τις κοινωνικές δεξιότητες και, μέσα από αυτές, την πρόληψη του σχολικού εκφοβισμού», εξηγεί.
Ο Ελύτης ως κοινός κώδικας
Όπως εξηγεί η κ. Τενεκετζή, η επιλογή του Οδυσσέα Ελύτη έγινε βάσει των τυπικών χαρακτηριστικών του: όχι του Νόμπελ, αλλά της δυναμικής του με τις λέξεις, με την ίδια να τον χαρακτηρίζει ως «λεξιπλάστη».
«Πρόκειται για έναν πομπό που απευθύνεται σε πολλούς δέκτες μέχρι και σήμερα. Τον έχουμε μέσα μας και επειδή μελοποιήθηκε πάρα πολύ. Έφτασε και σε ανθρώπους που δεν διάβασαν το έργο του. Για παράδειγμα το ''Ένα το Χελιδόνι'' το γνωρίζουν πολλά παιδιά χωρίς να ξέρουν τον δημιουργό. Έχει μία ανάταση το λεξιλόγιό του, έχει το "μπλε", το ταυτοτικό στοιχείο, έχει φωτεινό λεξιλόγιο και είναι αντίβαρο στο λεξιλόγιο των εφήβων που έτσι κι αλλιώς είναι μαύρο», συνεχίζει.
Τα παιδιά δουλεύουν σε ομάδες, γράφουν συνεργατικά ποιήματα, εκφράζονται με το σώμα και τη φωνή τους. Αλληλεπιδρούν με τον χώρο και μαθαίνουν μία διαφορετική -απ’ όσα γνωρίζουν από το σχολείο- χρήση της γλώσσας.
«Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι δημιουργείται μία οργανική αγάπη για τη γλώσσα, την έκφραση, τον στίχο», σημειώνει.
Πηγή: Facebook - Electra
Η ορατότητα αντίδοτο στο bullying
Το Βullying, εντός και εκτός σχολείου, αποτελεί μία από τις πιο επείγουσες κοινωνικές προκλήσεις. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα (2023) του ΚΕΠΕ, 1 στα 3 παιδιά στην Ελλάδα έχουν δεχτεί σχολικό εκφοβισμό. Στο διαδίκτυο τα ποσοστά είναι ακόμη πιο υψηλά. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Eurostat (2024), οι τρεις πρώτες αιτίες σχολικού εκφοβισμού είναι: κατά 35% οι πολιτικές και κοινωνικές απόψεις των ατόμων, κατά 32% ο σεξουαλικός προσανατολισμός (ταυτότητες LGBTIQ+), κατά 30% η φυλετική ή εθνική καταγωγή.
Παρά τις παρεμβάσεις του Υπουργείου Παιδείας, οι αριθμοί δείχνουν ότι το πρόβλημα επιμένει και μεταλλάσσεται, με τα παιδιά να παραμένουν ευάλωτα τόσο εντός του σχολικού περιβάλλοντος όσο και online. Μάλιστα, τα ποσοστά εκφοβισμού στη Μακεδονία είναι ιδιαιτέρως υψηλά, με την περιοχή να κατατάσσεται δεύτερη πανελλαδικά.
«Κάθε παιδί που γίνεται θύτης ή θύμα έχει κάποιες ανάγκες που δεν έχουν καλυφθεί. Το να τις φροντίσεις είναι ο μόνος δρόμος. Δεν μπορούμε να πάμε μέσα από την τιμωρία. Και στην περίπτωση του θύτη υπάρχουν κάποιες ανάγκες του που δεν έχουν καλυφθεί πρωτίστως και φθάνει σε αυτό το σημείο. Θέλει φροντίδα», σημειώνει σχετικά η κ. Τενεκετζή.
Άλλωστε, όπως τονίζει, στην εποχή όπου ο εκφοβισμός δεν σταματά ούτε εκτός του σχολικού περιβάλλοντος, «το μόνο πράγμα στο οποίο μπορείς να επέμβεις είναι στο μυαλό. Θέλει φροντίδα περισσότερο από αστυνόμευση».
Η ίδια έχει γίνει μάρτυρας περιπτώσεων όπου παιδιά με παραβατικές συμπεριφορές ή «κλειστά» παιδιά, όταν έγιναν ορατά μέσα από τη διαδικασία, έγιναν ένα με την ομάδα, συμμετέχοντας ενεργά.
«Έχουν έρθει παιδιά με παραβατικές συμπεριφορές και εντάχθηκαν κατευθείαν στον κύκλο. Έχουν έρθει παιδιά που δεν μιλούσαν στην τάξη, που δεν είχαν ακούσει οι συμμαθητές τους τη φωνή τους για δύο χρόνια, και μετά από λίγες ώρες ήθελαν να σηκωθούν να διαβάσουν το ποίημά τους», σχολιάζει σχετικά.
Το Βαφοπούλειο ως Κέντρο Ψυχοεκπαίδευσης
Από την πλευρά της, η Μίνα Φιλιοπούλου, πρόεδρος της Εφορευτικής Επιτροπής του Βαφοπούλειου Πνευματικού Κέντρου, μιλώντας στα Μακεδονικά Νέα, εξηγεί ότι η μέθοδος έχει ήδη ενταχθεί στα εκπαιδευτικά προγράμματα του Κέντρου, λειτουργώντας ψυχοεκπαιδευτικά και θεραπευτικά.
«Ο μη δομημένος λόγος, απαλλαγμένος από τους κανόνες της τυπικής σύνταξης, είναι ένα ισχυρό εργαλείο αυτοέκφρασης και αυτογνωσίας», αναφέρει. «Αποδεσμεύει τα παιδιά από την ανάγκη του “σωστού” και του “ολοκληρωμένου” και τους δίνει χώρο για αναστοχασμό. Για τους εφήβους, είναι ένας τρόπος να εκφράσουν αυθεντικά τον εσωτερικό τους κόσμο. Τους δίνει τη δυνατότητα να μιλήσουν για όσα νιώθουν, να επεξεργαστούν εμπειρίες και να αναγνωρίσουν τις δυνάμεις και τις αδυναμίες τους, χωρίς φόβο για το “σωστό” ή το “λάθος”. Έτσι εκφράζονται ελεύθερα και "αποκαλύπτονται" ίσως για πρώτη φορά, μαθαίνουν να εμπιστεύονται τη φωνή τους, να τη μετατρέπουν σε εργαλείο προσωπικής εξέλιξης, ενώ περαιτέρω δημιουργείται και μια πιο ουσιαστική σχέση τους με τη γλώσσα και τη μάθηση».
Παράλληλα, το πρόγραμμα διευρύνθηκε και προς τους εκπαιδευτικούς, για τους οποίους -όπως επισημαίνει η ίδια- ο μη δομημένος λόγος λειτουργεί διπλά. «Λειτουργεί ως παιδαγωγικό εργαλείο και ως χώρος προσωπικής ενδυνάμωσης. Προσφέρει νέους τρόπους προσέγγισης των μαθητών, καλλιεργεί την ενσυναίσθηση και ενισχύει τη γνήσια επικοινωνία στην τάξη. Παράλληλα, δίνει στον ίδιο τον εκπαιδευτικό τη δυνατότητα να συνδεθεί ξανά με το δικό του δημιουργικό δυναμικό, να εκφραστεί και να αναστοχαστεί πάνω στον ρόλο του», εξηγεί η κ. Φιλιοπούλου.
Το Βαφοπούλειο, μέσα από καινοτόμες και πρότυπες δράσεις και μεθόδους, λειτουργεί πλέον ως Κέντρο Ψυχοεκπαίδευσης για μαθητές και εκπαιδευτικούς, ενισχύοντας την ψυχική ανθεκτικότητα και τη συναισθηματική νοημοσύνη στην εκπαιδευτική κοινότητα, ενώ, -παράλληλα- έχει ξεκινήσει πρόγραμμα «Safe Space» για ενήλικες, που αξιοποιεί την ίδια μεθοδολογία.
Από τις λέξεις στην κοινότητα
Η μέθοδος Keywords δεν είναι απλώς μια παιδαγωγική προσέγγιση, αλλά ένας τρόπος ανεύρεσης της σημασίας της γλώσσας ως αυτοπροσδιορισμού, αλλά και ως συνδετικού ιστού.
Όπως λέει η Στέλλα Τενεκετζή, «είμαστε όντα της αγέλης. Τα μεγαλύτερά μας εμπόδια είναι να κοινοποιήσουμε το μήνυμά μας στους άλλους».
Και κάπου εκεί, ανάμεσα στο σώμα, τη λέξη και το συναίσθημα, οι μαθητές της Θεσσαλονίκης μαθαίνουν ξανά να μιλούν για όσα νιώθουν, να ανακαλύπτουν και να επεξεργάζονται τον κόσμο και κυρίως τους εαυτούς τους, δίχως να φοβούνται τα «λάθη».
Συντελεστές του προγράμματος
Σχεδιασμός - συντονισμός: Στέλλα Τενεκετζή
Επιμέλεια ποιητικού υλικού: Γιώτα Τεμπρίδου (διδακτόρισσα φιλοσοφίας, ειδίκευση στον Ελύτη)
Ειδική σύμβουλος εκπαιδευτικού υλικού: Μυρτώ Προδρομίδου (κοινωνική επιστήμονας, ειδίκευση στις τέχνες στην εκπαίδευση)
Σύμβουλος εκπαιδευτικού αφηγήματος: Βασίλης Κιμούλης (επικοινωνιολόγος)
Η διάρκεια του προγράμματος είναι 3 διδακτικές ώρες και διεξάγεται στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο, από τις 9:00-12:30 κάθε εβδομάδα. Η συμμετοχή των σχολείων είναι δωρεάν και θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.
Δηλώσεις συμμετοχής των σχολείων:
Στο τηλέφωνο 2310318699, Βίβιαν Πεταλά
Στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις [email protected], [email protected].
Περισσότερα για την μέθοδο KEYWORDS μπορείτε να δείτε εδώ: https://www.electrasocial.gr/copy-of-keywords
