Ο Φράνκο ανήλθε στην εξουσία μέσω πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 1936 εναντίον της δημοκρατικά εκλεγμένης Δημοκρατικής Κυβέρνησης, προκαλώντας έναν τριετή πόλεμο που τελικά κέρδισαν οι δυνάμεις του.
Σύμφωνα με κυβερνητικές εκτιμήσεις, περίπου 114.000 άμαχοι εξαφανίστηκαν - προφανώς δολοφονημένοι από τις δυνάμεις του Φράνκο - κατά τη διάρκεια του πολέμου και της μετέπειτα δικτατορίας του.
Σε εκδήλωση με τίτλο «Η Μνήμη είναι Δημοκρατία», ο πρωθυπουργός, Πέδρο Σάντσεθ, ευχαρίστησε όλους όσοι αγωνίστηκαν για μια δημοκρατική Ισπανία.
«Ήταν αναγκαίο να αποδομήσουμε μια φρικτή δικτατορία, επιβεβλημένη με τα όπλα, συντηρημένη με την καταστολή, και που στέρησε από εκατομμύρια Ισπανούς τα πιο θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες», δήλωσε ενώπιον ενός ακροατηρίου γεμάτου με συγγενείς των θυμάτων του Φράνκο.
Μέσα σε παρατεταμένα χειροκροτήματα, ο Σάντσεθ παρέδωσε συμβολικές δηλώσεις αναγνώρισης και αποκατάστασης σε 18 εν ζωή θύματα της καταστολής, καθώς και σε απογόνους όσων έχουν πλέον αποβιώσει.
Ανάμεσά τους ήταν η Μαρία Λουίσα Ράμος, 98 ετών, η οποία κατέφυγε στη Γαλλία και επέζησε από το ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μαουτχάουζεν.
Άλλη τιμώμενη ήταν η ανιψιά του ποιητή και θεατρικού συγγραφέα Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, ο οποίος δολοφονήθηκε από τις φασιστικές δυνάμεις στην αρχή του πολέμου. Τα λείψανά του παραμένουν έως σήμερα άγνωστα.
Ο Σάντσεθ εξέφρασε τη λύπη του για το κύμα «αναθεωρητισμού που επιχειρεί να θολώσει την ιστορία μας και, μαζί της, το παρόν μας - ιδίως για τις νεότερες γενιές», το οποίο, όπως είπε, προωθείται από την ανερχόμενη ακροδεξιά. Δεσμεύτηκε, παράλληλα, να προστατεύσει τις ελευθερίες που κατακτήθηκαν μετά τον θάνατο του Φράνκο στις 20 Νοεμβρίου 1975.
Το 2022, ο κυβερνητικός συνασπισμός των Σοσιαλιστών και της Ριζοσπαστικής Αριστεράς ενέκρινε τον Νόμο Δημοκρατικής Μνήμης, που στοχεύει στην αντιμετώπιση της κληρονομιάς του Φράνκο - προβλέποντας την απομάκρυνση φρανκικών συμβόλων και την προώθηση ερευνών και εκταφών θυμάτων από μαζικούς τάφους.
Ωστόσο, η ισπανική κοινωνία παραμένει βαθιά διχασμένη ως προς το πώς αντιλαμβάνεται σήμερα την περίοδο εκείνη. Δημοσκόπηση του τρέχοντος μήνα έδειξε ότι το 21,3% των Ισπανών θεωρεί την εποχή του Φράνκο «καλή» ή «πολύ καλή» για τη χώρα.
