makedonikanea.gr logo
makedonikanea.gr logo

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΤΗΛΗ

Θεσσαλονίκη Οκτώβριος 1944: «βάζοντας το κεφάλι τους στον τουρβά»

Ακούστε το άρθρο 8'
01.06.2025 | 08:00
Από τα τέλη Αυγούστου 1944 ήταν ολοφάνερο πως τα ναζιστικά στρατεύματα θα εγκατέλειπαν σύντομα την Ελλάδα. Συνεπώς το βασικό μέλημα των Αρχών της Θεσσαλονίκης ήταν η αποχώρηση των Γερμανών να μην συνοδευόταν από καταστροφές, πολύ δε περισσότερο από μια άσκοπη αιματοχυσία.

Συνεπώς το βασικό μέλημα των Αρχών της Θεσσαλονίκης ήταν η αποχώρηση των Γερμανών να μην συνοδευόταν από καταστροφές, πολύ δε περισσότερο από μια άσκοπη αιματοχυσία. Προς τούτου είχαν γίνει διαβήματα προς τη γερμανική διοίκηση από τον Μητροπολίτη Γεννάδιο που εκπροσωπούσε την μη εαμική Θεσσαλονίκη. Όμως το ίδιο μέλημα είχε και το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής για καθαρά επιχειρησιακούς λόγους. Ήθελε την άνευ όρων παράδοση των στρατευμάτων κατοχής, ώστε να παρεμποδιστεί η προώθησή τους στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη όπου μαίνονταν οι μάχες. 

Έτσι, τρείς Έλληνες αξιωματικοί που ανήκαν στη βρετανική μονάδα Force 133, έπεσαν με αλεξίπτωτα στην περιοχή του Πάικου περί τα τέλη Αυγούστου 1944. Αυτοί οι αξιωματικοί ήταν: ο επικεφαλής Γιώργος Διαμαντόπουλος, υπαρχηγός και ασυρματιστής ο Αστέριος Πολυζόπουλος και ο υπομοίραρχος Δημήτρης Κίππης. Οι τρείς αξιωματικοί βρέθηκαν σε περιοχή ευθύνης του 30ου  Σώματος Πεζικού του ΕΛΑΣ υπό τον καπετάν Πέτρο, έναν δάσκαλο από τη Φούρκα Χαλκιδικής. 

Όλα αυτά τα εξιστορεί, σχεδόν 35 χρόνια μετά, ο αντιστράτηγος ε.α. Αστέριος Πολυζόπουλος με δημοσίευμά του στην εφημερίδα «Ελληνικός Βορράς». Και ο τίτλος αυτού του κειμένου είναι μια φράση του Α. Πολυζόπουλου ενδεικτική των κινδύνων που διέτρεχαν όχι οι ίδιοι οι αξιωματικοί, αλλά όλοι αυτοί που τους συνέδραμαν μόνον από την αίσθηση του πατριωτικού καθήκοντος. Διαβάζοντας αυτό το κείμενο έπεσα επάνω στο όνομα ενός αφανούς ήρωα της Αντίστασης, του Κώστα Αθανασίου, οικογενειακού φίλου, από τους γνωστότερους ξενοδόχους της πόλης, ο οποίος εν συνεχεία παρασημοφορήθηκε από τη βρετανική κυβέρνηση για τις υπηρεσίες του.

Η τριμελής ομάδα από το όρος Πάικο μετέβη στην περιοχή του Βερμίου όπου και συμμετείχε στην ανατίναξη ενός γερμανικού τρένου στη γραμμή Έδεσσας - Άρνισσας με δύο μηχανές και 38 βαγόνια. Το κύριο βάρος του σαμποτάζ το έφερε μια πολυάριθμη αμερικανοβρετανική ομάδα σαμποτέρ, στην οποία προστέθηκε την τελευταία στιγμή, μετά από διαπραγματεύσεις, και ο ΕΛΑΣ. Όπως αφηγείται ο Α. Πολυζόπουλος «οι Γερμανοί πηδούσαν από τις πόρτες και τα παράθυρα των βαγονιών για να γαζωθούν από τα πολυβόλα και αυτόματα. Μόνον ελάχιστοι από τους 400 και πάνω βρέθηκαν ζωντανοί και αυτοί βαρειά τραυματισμένοι…»

Ενώ η Νάουσα γιόρταζε την απελευθέρωσή της, ο ασύρματος της ομάδας δέχεται σήμα με την ένδειξη υπερεπείγον. Το Στρατηγείο του Καΐρου εξουσιοδοτούσε την τριμελή ομάδα υπό τον Γ. Διαμαντόπολου να εισέλθει στη Θεσσαλονίκη, να έρθει σε επαφή με τις τοπικές Αρχές και στη συνέχεια να απαιτήσει από τη γερμανική διοίκηση την άνευ όρων παράδοση για να αποφευχθούν αιματοχυσία και καταστροφές. Το έργο ήταν σε κάθε φάση του επικίνδυνο. Ήταν ιδιαίτερα δύσκολη η μετάβαση της ομάδας από την περιοχή της Βέροιας στη Θεσσαλονίκη και ακόμα πιο δύσκολη η κίνηση της εντός της κατεχόμενης πόλης. Υπήρχε ανά πάσα στιγμή ο κίνδυνος να συλληφθούν από τους Γερμανούς ή τους συνεργάτες τους. Τελικά από τις εκβολές του Λουδία, χάρη στον καπετάν-Ζαχαρία του ΕΛΑΝ, ντυμένοι ψαράδες, βγαίνουν στην περιοχή του κέντρου «Λουξεμβούργο», στα Καμινίκια. Και από εδώ αρχίζει η περιπέτειά τους μέσα στην πόλη. Ο Κώστας Αθανασίου τους εγκαθιστά στο ξενοδοχείο «Ριτς» το οποίο ήταν επιταγμένο από τους Γερμανούς. Στην συνέχεια σε ένα μεγάλο διαμέρισμα στην Αριστοτέλους στον αριθμό 9, όπου και ο Α. Πολυζόπουλος εγκατέστησε, με χίλιους κινδύνους, τον ασύρματό του, υπό τον φόβο των γερμανικών ραδιογωνιομέτρων. 

Τώρα πλέον πρέπει να οργανώσουν την επαφή με τη γερμανική διοίκηση. Σε αυτό βοήθησε πρωτίστως ο καθηγητής Βυζουκίδης, πρόεδρος του ελληνογερμανικού επιμελητηρίου, ο οποίος για να διασφαλίσει την ελευθερία κινήσεων της τριμελούς ομάδας κατόρθωσε να πείσει τους Γερμανούς να υπογράψουν ένα πρωτόκολλο με το οποίο: 1) αναγνώριζαν πως η τριμελής ομάδα αποτελούσε εξουσιοδοτημένη αντιπροσωπεία των συμμάχων, 2) θεωρούσαν την Μητρόπολη, όπου θα γινόταν η συνάντηση, «ουδέτερο έδαφος», 3) όριζαν τον αντιπρόσωπό τους, μέλος της Ανωτάτης Διεύθυνσης ΝΑ Ευρώπης και 4) ζητούσαν η τριμελής συμμαχική αντιπροσωπεία να εγκαταλείψει τη Θεσσαλονίκη εντός 24 ωρών από τη λήξη της συνάντησης. 

Τελικά οι Γερμανοί υπέβαλαν όρους για την παράδοσή τους, μη αποδεχόμενοι το ταπεινωτικό «άνευ όρων». Ζήτησαν να αποχωρήσουν με ορισμένα υλικά και, το κυριότερο, οι σύμμαχοι να εγγυηθούν τη σύμπτυξή τους εντός του γιουγκοσλαβικού εδάφους. Η απάντηση του Καϊρου ήταν κοφτά αρνητική. Το «άνευ όρων» ήταν αδιαπραγμάτευτο. Τώρα πλέον το κύριο μέλημα της τριμελούς αποστολής ήταν η ματαίωση της καταστροφής βασικών υποδομών της πόλης που είχαν προγραμματίσει οι Γερμανοί. 

Μέσα από την αφήγηση του Α. Πολυζόπουλου προκύπτει πως εκείνες τις ημέρες υπήρξαν πολλοί μικροί ήρωες, πολλοί αφανείς ήρωες, που το μόνο κίνητρό τους ήταν η αίσθηση του καθήκοντος. Έβαζαν το κεφάλι τους στον τουρβά γιατί έτσι έπρεπε.

Σάκης Μουμτζής

Tελευταίες Ειδήσεις
Διαβάστε Περισσότερα
Ο Τίτο και η Θεσσαλονίκη
Αρθρογραφία25.05.25 | 05:00
Σάκης ΜουμτζήςΟ Τίτο και η Θεσσαλονίκη