Παράλληλα, πρωτοβουλίες όπως το Thess INTEC, η τεχνολογική έκθεση Beyond και η ανάπτυξη περιφερειακών κόμβων όπως το JOIST στη Λάρισα, δείχνουν ότι το οικοσύστημα της Βόρειας Ελλάδας ωριμάζει και αποκτά εξωστρεφή χαρακτήρα.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν όλα αυτά τα πλεονεκτήματα θα αξιοποιηθούν με τέτοιο τρόπο ώστε η πόλη να περάσει από τη θεωρία των δυνατοτήτων στην πράξη της διεθνούς αναγνώρισης. Τι χρειάζεται, λοιπόν, για να γίνει η Θεσσαλονίκη ένας αναγνωρίσιμος κόμβος τεχνολογίας και επιχειρηματικότητας;
Η αναγκαιότητα ενός ισχυρού οικοσυστήματος
«Εγώ θα δώσω έμφαση στο "οικο" και όχι απλώς στο "σύστημα", γιατί συστήματα και πλατφόρμες υπάρχουν πολλές», σημείωσε ο Νίκος Κατσιαδάκης, Υπεύθυνος Ανάπτυξης Οικοσυστήματος του Thess INTEC. Ο ίδιος υπογραμμίζει ότι ένα ισχυρό οικοσύστημα πρέπει να στηρίζεται σε συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο, όπου συνυπάρχουν πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις. Η διαφορετικότητα στο μέγεθος των φορέων είναι κρίσιμη, καθώς οι μικρές επιχειρήσεις και τα startups λειτουργούν πιο ευέλικτα, δημιουργούν δυναμικές σχέσεις και επιτυγχάνουν κοινούς σκοπούς με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.
Ο κ. Κατσιαδάκης αναδεικνύει τρεις θεμελιώδεις παράγοντες που διαθέτει η Θεσσαλονίκη:
Πληθυσμιακό μέγεθος: Με πληθυσμό άνω του ενός εκατομμυρίου, η πόλη πληροί τις προϋποθέσεις για να θεωρείται αστικό οικοσύστημα καινοτομίας.
Ισχυρά εκπαιδευτικά και ερευνητικά κέντρα: Με πάνω από 200.000 ενεργούς φοιτητές σε πέντε ΑΕΙ της Βορείου Ελλάδος, υπάρχει ένα τεράστιο κεφάλαιο γνώσης.
Ιστορική και πολιτιστική ταυτότητα: Η Θεσσαλονίκη ήταν ανέκαθεν πολυσυλλεκτική, πολυπολιτισμική και εμπορικό κέντρο, στοιχεία που ενισχύουν τον διεθνή χαρακτήρα της.
Ωστόσο, το ζητούμενο είναι η ποιότητα και η διάρκεια των συνεργασιών. Όπως προκύπτει από μελέτη της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, την περίοδο 2014-2021 υλοποιήθηκαν περίπου 3.000 έργα, συνολικού προϋπολογισμού 1 δισ. ευρώ. Παρότι αυτό αποδεικνύει ικανότητα άντλησης χρηματοδοτήσεων, η πλειοψηφία των συνεργασιών ήταν περιστασιακές και μικρής διάρκειας, χωρίς δυνατότητα ουσιαστικής επίδρασης σε δυναμικούς κλάδους, όπως εξήγησε.
«Αυτό που λείπει είναι η παρουσία της βιομηχανίας», τόνισε ο κ. Κατσιαδάκης, αναφερόμενος στην ανάγκη για μηχανισμούς που θα συνδέσουν τα ερευνητικά κέντρα με την παραγωγή και τις τοπικές προτεραιότητες. Το Thess INTEC φιλοδοξεί να καλύψει αυτό το κενό, ενοποιώντας τις «νησίδες αριστείας» που υπάρχουν διάσπαρτες και προάγοντας την κυκλοφορία της γνώσης μέσα από σύγχρονες υποδομές.
Ο χαρακτήρας, με το «αυξημένο εγώ» και το έλλειμμα συνεργασίας, αποτελεί επίσης πρόβλημα της χώρας. «Πρέπει να δώσουμε έμφαση στη δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης, ώστε να ρέουν οι ιδέες, η πληροφορία και η γνώση», πρόσθεσε ο κ. Κατσιαδάκης. Παράλληλα, θεωρεί κρίσιμο να βελτιωθεί ο σχεδιασμός των ερευνητικών έργων, ώστε να μην μένουν στη θεωρία αλλά να οδηγούν σε πρακτικά αποτελέσματα.
Ο ρόλος της σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα
Για τον Θάνο Χαριστό, δικηγόρο της εταιρείας Nexus, το Thess INTEC αποτελεί απτό παράδειγμα επιτυχούς σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. «Η ελληνική Πολιτεία κατάφερε να εντάξει το έργο χρησιμοποιώντας και ιδιωτικά κεφάλαια και ευρωπαϊκούς πόρους. Αποδεικνύεται ότι υπάρχει η δυνατότητα ο ιδιωτικός με το δημόσιο τομέα να συνεργαστεί αρμονικά», ανέφερε
Η γεωγραφική θέση της Θεσσαλονίκης ενισχύει αυτό το πλεονέκτημα. Βρίσκεται ανάμεσα σε τρεις ηπείρους, κοντά σε μεγάλα αστικά κέντρα της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής. Το «location», όπως υποστήριξε ο κ. Χαριστός, είναι ιδανικό. Το ερώτημα, όμως, είναι αν η τοπική κοινωνία αξιοποιεί αυτή τη δυναμική ή παραμένει σε θεωρητικές συζητήσεις. «Έχουμε τις ευκαιρίες που περνούν δίπλα μας, αλλά για πολλούς λόγους δεν τις αρπάζουμε. Η πόλη συνεχίζει να συζητά για τις δυνατότητές της αντί να τις υλοποιεί», σημείωσε με έμφαση.
Μαθήματα από το Ισραήλ: Η σύνδεση θεωρίας με πράξη
Ο κ. Χαριστός έφερε ως παράδειγμα την περίπτωση του Ισραήλ, που κατάφερε να γίνει «startup nation» με μια απλή αλλά τολμηρή απόφαση: σε κάθε μεσαία και μεγάλη επιχείρηση τοποθετήθηκε υποχρεωτικά στο διοικητικό συμβούλιο ένα στέλεχος με προέλευση από τον χώρο των νέων τεχνολογιών. Έτσι, οι επιχειρήσεις απέκτησαν πρόσβαση σε καινοτόμες ιδέες και οι νεοφυείς εταιρείες σε πρακτικές ανάγκες και κεφάλαια.
«Αν και δεν ξέρω αν είμαστε έτοιμοι ως κοινωνία να προβούμε σε τέτοιες τομές, σε επίπεδο Θεσσαλονίκης θα μπορούσαν τέτοιες ιδέες να δώσουν ώθηση. Αυτό που λείπει είναι το μάρκετινγκ και η σύνδεση της γνώσης με την πραγματική οικονομία, όπως διαπιστώθηκε και από Ισραηλινούς επενδυτές που επισκέφθηκαν τη Θεσσαλονίκη και τα πανεπιστήμια. Έμειναν εντυπωσιασμένοι από το επίπεδο γνώσης, όμως διαπίστωσαν ότι λείπει η σύνδεση με την πραγματική οικονομία. Αυτό νομίζω ότι είναι το ζητούμενο», συμπλήρωσε.
Beyond: Το made in Thessaloniki ως brand καινοτομίας
Τη διάσταση της διεθνούς προβολής ανέδειξε η Σέβη Καφφά, project manager της έκθεσης Beyond. «Το made in Greece δεν είναι μόνο σλόγκαν. Είναι η δυνατότητα να φτιάξουμε μια συλλογική ταυτότητα που θα αναδεικνύει τις δυνάμεις του οικοσυστήματος», είπε χαρακτηριστικά.
Η Beyond, που ξεκίνησε από τη Θεσσαλονίκη και σήμερα έχει παρουσία στην Αθήνα, λειτουργεί ως διεθνής σκηνή για την προβολή της ελληνικής καινοτομίας. «Η προβολή του οικοσυστήματος της Θεσσαλονίκης ήταν πολύ δυνατή στην έκθεση που πλέον θα υλοποιείται στην Αθήνα. Ωστόσο, το concept της Beyond θα πραγματοποιείται στη Θεσσαλονίκη με πιο φεστιβαλικό χαρακτήρα, κάτι που ταιριάζει απόλυτα στην πόλη», εξήγησε η κ. Καφφά, υπογραμμίζοντας ότι η Θεσσαλονίκη μπορεί να συνδέσει το όνομά της με την καινοτομία σε διεθνές επίπεδο.
Περιφερειακοί κόμβοι: Το παράδειγμα του JOIST στη Λάρισα
Η καινοτομία, όμως, δεν είναι αποκλειστικότητα των μεγάλων πόλεων. Η Κατερίνα Δημηνίκου, εκπρόσωπος του Πάρκου Καινοτομίας JOIST στη Λάρισα, ανέφερε ότι οι startups της περιφέρειας αντιμετωπίζουν προκλήσεις και εμπόδια όπως περιορισμένη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, καθώς οι επενδυτές συγκεντρώνονται κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα, έλλειψη εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού, που αυξάνει τα κόστη και καθυστερεί την ανάπτυξη, ανεπαρκείς δομές στήριξης, όπως incubators, accelerators, mentoring και συμβουλευτικές υπηρεσίες και περιορισμένη δικτύωση με εθνικά και διεθνή οικοσυστήματα.
Παρά τα εμπόδια, η κ. Δημηνίκου βλέπει ευκαιρίες. «Η Θεσσαλία είναι κατά βάση αγροτική οικονομία. Αν αξιοποιήσουμε σωστά τα δυνατά μας στοιχεία στον αγροτικό τομέα με κατάλληλες παρεμβάσεις, μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία ανάπτυξης».
Η ίδια τόνισε παράλληλα τη σημασία δημιουργίας Εθνικού Δικτύου Περιφερειακών Κόμβων Καινοτομίας, που θα συνδέονται με μητροπολιτικά και διεθνή οικοσυστήματα. «Η δικτύωση στον 21ο αιώνα είναι το Α και το Ω», πρόσθεσε.
Συνοψίζοντας τις παρεμβάσεις, αναδεικνύονται τέσσερις βασικές προϋποθέσεις ώστε η Θεσσαλονίκη να γίνει διεθνώς αναγνωρίσιμο hub καινοτομίας:
1. Ενίσχυση συνεργασιών με διάρκεια: Από περιστασιακά έργα σε μακροπρόθεσμες στρατηγικές συμπράξεις, με έμφαση στη συμμετοχή της βιομηχανίας.
2. Καλλιέργεια κουλτούρας εμπιστοσύνης και συνεργασίας: Μείωση του κατακερματισμού και ενίσχυση της κοινής στόχευσης.
3. Σύνδεση γνώσης με επιχειρηματικότητα: Μέσα από θεσμικές παρεμβάσεις, καλύτερο σχεδιασμό έργων και προώθηση της καινοτομίας στην αγορά.
4. Διεθνής εξωστρέφεια και branding: Προβολή της Θεσσαλονίκης ως «made in innovation» προορισμού, με εργαλεία όπως η Beyond και το Thess INTEC.
Η Θεσσαλονίκη έχει το ανθρώπινο κεφάλαιο, την ιστορία, τα πανεπιστήμια, την έρευνα και την τοποθεσία. Αυτό που απομένει είναι να αξιοποιήσει το σωστό timing, να αδράξει τις ευκαιρίες και να περάσει από το στάδιο της θεωρίας στην πράξη. Αν καταφέρει να συνδέσει το οικοσύστημα της γνώσης με την οικονομία και την κοινωνία, τότε μπορεί πράγματι να γίνει ένας διεθνώς αναγνωρίσιμος κόμβος καινοτομίας.
