Η έλλειψη βροχοπτώσεων, η απουσία βασικών αρδευτικών υποδομών, οι αυξημένες τιμές στα καύσιμα και τα λιπάσματα, αλλά και η στασιμότητα στις τιμές των προϊόντων, συνθέτουν ένα σκηνικό πίεσης που οδηγεί ολοένα και περισσότερους αγρότες στο περιθώριο.
Ο πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Κομοτηνής, Νίκος Μποντρότσος, περιγράφει την κατάσταση λέγοντας ότι «τα καλλιεργήσιμα στρέμματα στη Ροδόπη είναι περίπου 800.000, εκ των οποίων το 80% αφορά σιτηρά και βαμβάκι. Τα τελευταία δέκα χρόνια δεν έχουμε δει χειρότερη χρονιά από τη φετινή — το βαμβάκι έπεσε στα 38 λεπτά και το σκληρό σιτάρι στα 20 λεπτά το κιλό. Με αυτά τα νούμερα, δεν καλύπτουμε ούτε τα κόστη μας».
Η ξηρασία «καίει» τη Ροδόπη
Τα τελευταία τρία χρόνια, η περιοχή της Ροδόπης έχει «στεγνώσει». Όπως σημείωσε ο κ. Μποντρότσος, «δεν έχει ρίξει ποτιστική βροχή εδώ και τρία χρόνια. Πολλοί αγρότες δεν μπορούν να συγκομίσουν γιατί δεν υπάρχει απόδοση. Σε πολλά χωράφια, το βαμβάκι θα μείνει ασυγκόμιστο, καθώς το κόστος συγκομιδής φτάνει τα 30 ευρώ ανά στρέμμα».
Με μέση παραγωγή μόλις 50-60 κιλά/στρέμμα, έναντι των 80 κιλών που απαιτούνται για να υπάρξει κέρδος, οι καλλιεργητές βρίσκονται αντιμέτωποι με οικονομικό αδιέξοδο. Και όπως εξήγησε, «οι ξηρικοί καλλιεργητές –περίπου οι μισοί της περιοχής– δεν έχουν καμία προοπτική χωρίς έργα άρδευσης. Δεν μπορούμε να μιλάμε για εξέλιξη όταν δεν έχουμε νερό να ποτίσουμε τα χωράφια μας».
Η κατάσταση αυτή δεν αποτελεί μεμονωμένο φαινόμενο. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, η Ροδόπη είναι μία από τις περιφέρειες με το υψηλότερο ποσοστό ξηρικών καλλιεργειών στην Ελλάδα, ενώ οι επενδύσεις σε αρδευτικά έργα παραμένουν ελάχιστες σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες.
Το υψηλό κόστος παραγωγής
Ακόμα και για όσους καταφέρνουν να καλλιεργήσουν, η επιβάρυνση είναι τεράστια. Από τα καύσιμα και τα λιπάσματα έως τα ανταλλακτικά και το ρεύμα, το συνολικό κόστος παραγωγής έχει εκτοξευθεί. «Με τις σημερινές τιμές, χρειάζεται να έχεις υπερδιπλάσιες αποδόσεις για να επιβιώσεις», είπε ο κ. Μποντρότσος, συμπληρώνοντας ότι αν προσθέσεις και το κόστος καλλιεργητικών εργασιών, όπως η συγκομιδή και η μεταφορά, είναι μαθηματικά αδύνατο να βγει θετικό ισοζύγιο.
Η πραγματικότητα αυτή ωθεί πολλούς παραγωγούς να εγκαταλείπουν τις καλλιέργειες ή να στρέφονται σε λιγότερο απαιτητικές, αλλά και χαμηλής απόδοσης δραστηριότητες. Το αποτέλεσμα είναι η συρρίκνωση του αγροτικού εισοδήματος και η περαιτέρω γήρανση του αγροτικού πληθυσμού — ένα φαινόμενο που τείνει να πάρει διαστάσεις στη Θράκη.
Ο κατακερματισμός του αγροτικού κλήρου
Ένα ακόμη χρόνιο πρόβλημα που, όπως επισημαίνουν οι παραγωγοί στα Μακεδονικά Νέα, «δένει τα χέρια» της γεωργίας στη Ροδόπη είναι ο κατακερματισμός των εκτάσεων. «Σε άλλες χώρες, βλέπουμε τεράστιες εκτάσεις, σύγχρονα μηχανήματα 400-500 ίππων, παρελκόμενα 6 και 10 μέτρων, και παραγωγή σε βιομηχανική κλίμακα», ανέφερε ο πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου.
«Εδώ, έχουμε μικρά και διάσπαρτα χωράφια, που κάνουν αδύνατη τη χρήση νέας τεχνολογίας και μηχανημάτων. Με αυτόν τον τρόπο, ποτέ δεν θα είμαστε ανταγωνιστικοί σε σχέση με την Ευρώπη ή την Αμερική. Ναι, παράγουμε ποιοτικά προϊόντα, αλλά με τα κόστη που έχουμε, δεν μπορούμε να σταθούμε στην αγορά», υποστήριξε.
Η λύση, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι στοχευμένες χρηματοδοτήσεις στις περιφέρειες και αναδασμοί, όχι μόνο όπου δεν έχουν γίνει, αλλά και αναθεωρημένοι αναδασμοί σε ήδη οργανωμένες περιοχές, για να επιτευχθεί πραγματική συγκέντρωση γης και βιώσιμες εκμεταλλεύσεις.
Ανάγκη για επενδύσεις σε υποδομές και τεχνολογία
Η απουσία επενδύσεων σε υποδομές αποτελεί κοινό τόπο για όλους τους φορείς της περιοχής. Παρά τις ανακοινώσεις για νέα έργα άρδευσης και βελτίωση των γεωργικών συστημάτων, ελάχιστα έχουν προχωρήσει. Στη Ροδόπη, το μεγαλύτερο ποσοστό των αγροτών εξαρτάται από τον καιρό, χωρίς σταθερό σύστημα άρδευσης, χωρίς αποθήκες και χωρίς σύγχρονα μέσα παραγωγής.
Η ανάγκη για εκσυγχρονισμό του εξοπλισμού και πρόσβαση σε τεχνολογίες ακριβείας (όπως αισθητήρες υγρασίας εδάφους, ψηφιακή χαρτογράφηση και έξυπνη λίπανση) είναι επιτακτική. Παράλληλα, απαιτούνται κίνητρα για συνεταιρισμούς νέου τύπου και συνεργατικά σχήματα, ώστε οι παραγωγοί να μπορέσουν να ενώσουν δυνάμεις και να πετύχουν οικονομίες κλίμακας.
Μια γεωργία στα όρια της αντοχής
Η κατάσταση στη Ροδόπη είναι αντιπροσωπευτική μιας ευρύτερης κρίσης στον πρωτογενή τομέα της χώρας. Παρά τις δυνατότητες της Θράκης –με εύφορα εδάφη, στρατηγική γεωγραφική θέση και εξαγωγικό προσανατολισμό– η έλλειψη σύγχρονων υποδομών και οι χαμηλές τιμές πλήττουν την ανταγωνιστικότητα.
.«Αν δεν λυθεί το ζήτημα του νερού και της οργάνωσης της γης, όσα σχέδια κι αν κάνουμε, δεν θα αλλάξει τίποτα», τόνισε ο κ. Μποντρότσος.
Από την επιβίωση στη βιώσιμη ανάπτυξη
Η επόμενη μέρα για τη γεωργία της Ροδόπης χρειάζεται συνεπώς συνδυασμό επενδύσεων, τεχνολογικής αναβάθμισης και θεσμικής στήριξης, ώστε η περιοχή να επανακτήσει την παραγωγική της δυναμική.
Τα έργα άρδευσης, η ορθολογική διαχείριση των υδάτων, οι νέες καλλιέργειες προσαρμοσμένες στην κλιματική κρίση και η ενίσχυση των αγροτών με χρηματοδοτικά εργαλεία είναι οι προϋποθέσεις για να περάσει η Ροδόπη από τη γεωργία επιβίωσης στη γεωργία βιώσιμης ανάπτυξης.
