Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος έγινε η πηγή έμπνευσης για δέκα σύντομες ιστορίες που ο δημιουργός δούλεψε τα τελευταία δέκα χρόνια — ιστορίες σχεδιασμένες σε άσπρο και μαύρο, όπως προστάζει η μεγάλη παράδοση των πολεμικών κόμικ, από τον Hugo Pratt και τον Vittorio Giardino έως τις θρυλικές σειρές Κράνος, Μάχη και Πόλεμος που διάβαζαν κάποτε οι νεαροί της δεκαετίας του ’70 και του ’80.
«Από μικρός διάβαζα αυτά τα κόμικ, τα οποία αφηγούνταν συναρπαστικές μάχες χωρίς όμως να ανοίγουν το ευρύτερο πλαίσιο της πολιτικής πραγματικότητας της εποχής», λέει στα Μακεδονικά Νέα ο Χρήστος Κούντουρας.
Γεννημένος στην Αθήνα το 1974, σπούδασε Καλές Τέχνες στη Γαλλία, στη Σχολή Πλαστικών Τεχνών του Saint-Étienne, όπου και ήρθε σε επαφή με την πλούσια ευρωπαϊκή σχολή κόμικ. Παράλληλα, φοίτησε και στη σχολή κόμικ «Πράξις» στη Θεσσαλονίκη, την περίοδο 2000-2001. Η εικαστική του καριέρα ξεπερνά τις δύο δεκαετίες, με περισσότερες από 40 ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Ωστόσο, ο κόσμος των κόμικ δεν έπαψε ποτέ να τον γοητεύει. Το 2013 εξέδωσε το πρώτο του έργο, Χάρις και Λυσίας, μια περιπέτεια στην κλασική αρχαιότητα, και το 2017 ακολούθησε το Χάρις και Χλόη. Παράλληλα, άρχισε να γράφει και να εικονογραφεί σύντομες ιστορίες με θέματα από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, πολλές από τις οποίες έχουν δημοσιευθεί στις ετήσιες εκδόσεις του φεστιβάλ Comic N Play της Θεσσαλονίκης, όπου κάθε χρόνο ζητείται από τους συμμετέχοντες να γράψουν μια πρωτότυπη ιστορία γύρω από ένα συγκεκριμένο θέμα.
Πολυτάλαντος και πολυδιάστατος, ο Χρήστος Κούντουρας εργάζεται επίσης ως μουσειακός ζωγράφος για το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και σχεδιαστής ανασκαφών, ενώ έχει συνεργαστεί με το περιοδικό Ελληνικό Πανόραμα, αποτυπώνοντας με το χέρι σημαντικά μνημεία της Θεσσαλονίκης.
Πίσω από την εκλεπτυσμένη τεχνική του, κρύβεται η επιθυμία να κατανοήσει τον πόλεμο όχι ως στρατιωτική σύγκρουση, αλλά ως ανθρώπινο δράμα. «Από μικρός έκανα μοντελισμό, κατασκεύαζα μικρογραφίες αεροπλάνων και αρμάτων. Ήξερα κάθε λεπτομέρεια αυτών των πολεμικών μηχανών και πολλές φορές προσπαθούσα να φανταστώ σε ποιες μάχες μπορεί να είχαν πάρει μέρος. Έτσι άρχισα να διαβάζω πολεμική ιστορία – και με συγκλόνισε. Κυρίως η μικροϊστορία ήταν αυτή που τράβηξε το ενδιαφέρον μου, αυτά τα συχνά αθέατα επεισόδια που κρύβονται πίσω από τη Μεγάλη Ιστορία. Οι ήρωες που ζωγραφίζω, στρατιώτες, επιστήμονες ή απλοί πολίτες, είναι συνήθως αντιήρωες: άνθρωποι απείθαρχοι, που μπλέκουν στα γεγονότα και τελικά επηρεάζουν τη μεγάλη εικόνα».
Ο ίδιος δεν επιλέγει ελληνικά θέματα – και αυτό είναι συνειδητό. «Είμαστε λαός αυτοαναφορικός και συχνά δεν βλέπουμε τι γίνεται παραπέρα», εξηγεί. «Μέσα από τη δουλειά μου ήθελα να δείξω εικόνες από την πιο μεγάλη σύγκρουση που γνώρισε στα μέσα του 20ού αιώνα η ανθρωπότητα σε διάφορες χώρες της Ευρώπης. Ζούμε σε μια ενωμένη ήπειρο και οι ιστορίες μου έρχονται από τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Γιουγκοσλαβία».
Μία από αυτές τις ιστορίες είναι η «Σπηλιά του Τίτο» – η εντυπωσιακή επιχείρηση των Γερμανών αλεξιπτωτιστών για τη σύλληψη του ηγέτη των Παρτιζάνων στη Γιουγκοσλαβία. Ο Τίτο διέφυγε μέσα από μια δεύτερη, άγνωστη έξοδο της σπηλιάς και η ιστορία, όπως τη διηγείται ο Χρήστος Κούντουρας, θυμίζει θρίλερ με συνεχείς ανατροπές. «Σκεφτόμουν», λέει, «πόσο εύθραυστη είναι η Ιστορία. Αν δεν υπήρχε δεύτερη έξοδος και ο Τίτο είχε σκοτωθεί εκείνη τη μέρα, η Γιουγκοσλαβία θα είχε άλλον ηγέτη – κάποιον που ίσως δεν θα μετονόμαζε ποτέ τη Βαρντάρσκα σε Μακεδονία».
Άλλη ιστορία, εξίσου συναρπαστική, είναι αυτή της ομάδας του Werner von Braun, του ανθρώπου που δημιούργησε τους πυραύλους V2 για το ναζιστικό καθεστώς και αργότερα έστειλε τον πρώτο άνθρωπο στο φεγγάρι για λογαριασμό των ΗΠΑ. Μέσα από το κόμικ του Χρήστου Κούντουρα, ο αναγνώστης μαθαίνει για την επιχείρηση Paperclip — τη μυστική φυγάδευση Γερμανών επιστημόνων στην Αμερική. «Οι ίδιοι έλεγαν τότε: “Βρεθήκαμε στον πόλεμο να φτιάχνουμε πυραύλους, ενώ το όνειρό μας ήταν να κατακτήσουμε το διάστημα”», σημειώνει ο καλλιτέχνης.
Ο Χρήστος Κούντουρας
Η ιστορία αυτή εμπλέκει ακόμη και τον κινηματογράφο: ο Von Braun, λάτρης της ταινίας Frau im Mond (Γυναίκα στο Φεγγάρι, 1929) του Fritz Lang, εμπνεύστηκε από τα σχέδια των κινηματογραφικών πυραύλων για τις πραγματικές του κατασκευές. Το φιλμ θεωρείται το πρώτο «σοβαρό» έργο επιστημονικής φαντασίας και εισήγαγε τον περίφημο αντίστροφο μετρητή πριν την εκτόξευση – μια λεπτομέρεια που έμελλε να καθιερωθεί στη NASA.
Γιατί, όμως, να μιλήσει κανείς για τον πόλεμο μέσα από τα κόμικ; «Γιατί δεν γνωρίζουμε την Ιστορία όσο νομίζουμε», απαντά ο Χρήστος Κούντουρας. «Το κόμικ είναι ένα άμεσο, προσιτό μέσο. Είναι η πιο λαϊκή τέχνη – της επιτρέπεται να είναι τολμηρή, ειλικρινής, ακόμη και αθυρόστομη. Μιλάει κατευθείαν στον αναγνώστη, και κυρίως στους νέους, που έχουν ανάγκη να συνδεθούν με την Ιστορία χωρίς διδακτισμό».
Ο δημιουργός δεν επιδιώκει τον εντυπωσιασμό, αλλά τη σύνδεση. Οι ιστορίες του ισορροπούν ανάμεσα στην αυστηρή ιστορική έρευνα και το δυνατό αφηγηματικό ένστικτο. Επιλέγει να αφηγηθεί τα γεγονότα του Β’ ΠΠ μέσα από το χαρτί και το μελάνι με σεβασμό, ευαισθησία και ακρίβεια. «Η έρευνά μου βασίζεται πάντα σε πραγματικά γεγονότα», λέει. «Δεν εικονογραφώ την Ιστορία, της δίνω πρόσωπα μέσα από τους ήρωες των ιστοριών μου».
Η επιρροή του Hugo Pratt, δημιουργού του Corto Maltese, είναι εμφανής. «Ο Πρατ με διαμόρφωσε περισσότερο από κάθε άλλον. Στα κόμικ του για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο υπάρχει ποίηση, βάθος, ψυχολογική ένταση. Κάνει zoom in και zoomout στα μεγάλα γεγονότα, δείχνοντας πώς οι μικρές ανθρώπινες ιστορίες συνθέτουν τη μεγάλη Ιστορία».
Σήμερα, ο Χρήστος Κούντουρας έχει ολοκληρώσει δέκα ιστορίες εμπνευσμένες από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και ήδη ετοιμάζει την ενδέκατη, που θα παρουσιαστεί στο επόμενο Comic N Play, το οποίο θα πραγματοποιηθεί στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης στις αρχές του 2026. Σκοπεύει κάποια στιγμή να τις συγκεντρώσει όλες σε έναν ενιαίο τόμο. «Ίσως τις εκδώσω όταν μαζευτούν αρκετές. Έτσι κι αλλιώς, από το κόμικ πλούσιος δεν έγινε ποτέ κανείς», λέει με χαμόγελο.
