Ο καθηγητής του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, μιλά για τις στρατηγικές κινήσεις του προέδρου των ΗΠΑ στο κομμάτι των δασμών την ώρα που διεθνείς οίκοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου μπροστά στο ενδεχόμενο να μην υπάρξουν συμφωνίες με τους ονομαζόμενους παραδοσιακούς συμμάχους της Αμερικής, όπως για παράδειγμα η ΕΕ και η Ιαπωνία.
Ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός σημειώνει επίσης τους κινδύνους που κρύβει η πολιτική Τραμπ, η οποία σε πολλούς τομείς αγνοεί τις βασικές αρχές της παγκόσμιας οικονομικής θεωρίας και του διεθνούς εμπορίου κάτι που ενδεχομένως να πυροδοτήσει αντιδράσεις και στο εσωτερικό μέτωπο.
Συνέντευξη στον Θωμά Καλέση
-Κύριε Καρτάλη μέχρι αυτή την ώρα συμφωνία Τραμπ για τους δασμούς υπάρχει μόνο με τρεις χώρες. Κίνα, Βιετνάμ και Ηνωμένο Βασίλειο. Πώς βλέπετε τις εξελίξεις σε αυτό το κομβικό σημείο που βρισκόμαστε, μιας και παρήλθε η αρχική προθεσμία που είχε δώσει ο πρόεδρος των ΗΠΑ για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων;
Κοιτάξτε οι ανακοινώσεις Τραμπ όπως για παράδειγμα αυτή για αύξηση των δασμών 50% στις εισαγωγές χαλκού, φέρνουν μια γενικότερη αναστάτωση στις διεθνείς αγορές και δίνουν το έναυσμα για νέο γύρο πρωτοβουλιών από τους διαπραγματευτές τόσο της Κίνας, όσο και της ΕΕ και της Ιαπωνίας. Το διεθνές εμπόριο εδώ και δεκαετίες, έχει καταφέρει να σταθεροποιήσει λίγο τις συναλλαγές μεταξύ των χωρών. Η δεύτερη περίοδος του Τραμπ ωστόσο, επέφερε μια αλλαγή στις εμπορικές αυτές συμφωνίες όχι μόνο με τους «εχθρούς», αλλά και με τους συμμάχους. Κλόνησε την εμπιστοσύνη σε βασικούς εταίρους όπως η ΕΕ, η Ιαπωνία και άλλες χώρες και αυτό όπως έχουμε πει δημιουργεί στην παγκόσμια οικονομία μία αβεβαιότητα, η οποία ποτέ δεν ξέρουμε που θα καταλήξει, διότι ο Τραμπ έχει και το στοιχείο του απρόβλεπτου.
Δεν ακολουθεί τους βασικούς κανόνες στην επιβολή και στο ύψος των δασμών. Γνωρίζουμε ότι οι ΗΠΑ έχουν ένα τεράστιο εμπορικό έλλειμμα που φτάνει περίπου στα 3 τρισ. δολάρια. Προσπαθεί με κάποιον τρόπο να μειώσει αυτό το έλλειμμα, όμως αυτό δεν μειώνεται με τους δασμούς. Μειώνεται με την αύξηση της παραγωγικότητας, με την καθετοποίηση της παραγωγής και με οικονομίες κλίμακος. Ενώ γνωρίζουμε ότι η Αμερική είναι πρωτοπόρα στην τεχνολογία, στην στρατιωτική βιομηχανία και στη φαρμακοβιομηχανία, θα πρέπει να επεκταθεί και σε άλλους τομείς με σκοπό να καθετοποιήσει την παραγωγή, προκειμένου επιχειρήσεις να ξεκινήσουν να παράγουν προϊόντα υψηλής ζήτησης.
Δεύτερον: Για να παράγεις προϊόντα υψηλής ζήτησης, θα πρέπει να έχεις και την πρώτη ύλη. Από τη στιγμή όμως που επιβάλλει δασμούς στους προμηθευτές της πρώτης ύλης, είναι λογικό ότι και αυτοί θα αντιδράσουν και θα μετακυλήσουν τους δασμούς στα εισαγώμενα προϊόντα, αυτό που θέλουν δηλαδή και τα κράτη μέλη της ΕΕ ώστε να έχουν εμπορικές συναλλαγές με τις ΗΠΑ. Αυτό όμως παράλληλα από τη μια, θα δώσει το έναυσμα για αύξηση των τιμών στην Αμερική ενώ από την άλλη θα προκαλέσει μείωση των εξαγωγών των τελικών προϊόντων προς τις τρίτες χώρες.
Άρα λοιπόν με την επιβολή υψηλών δασμών, δεν κερδίζει κανένας. Προσπάθησε ο Τραμπ, εκτός από τους δασμούς, να μειώσει και τις δημόσιες δαπάνες, αλλά είδαμε ότι οι σχέσεις του με τον Ίλον Μασκ σχεδόν διακόπηκαν. Η μεγάλη, κάθετη και απρόσμενη μείωση των δημόσιων δαπανών επιφέρει αβεβαιότητα και στην εσωτερική οικονομία.
Γιατί η αύξηση των δημόσιων δαπανών δημιουργεί και θέσεις εργασίας, αλλά και περαιτέρω διαθέσιμο εισόδημα στους καταναλωτές για αγορά προϊόντων. Δεν μπορείς να μειώσεις τις δημόσιες δαπάνες όταν βλέπεις ότι η αμερικανική οικονομία είναι σε ύφεση. Αντίθετα πρέπει να τις αυξήσεις στοχευμένα, έτσι ώστε να αυξηθεί και η παραγωγή και το εισόδημα και μαζί με όλα αυτά και η κατανάλωση. Μέσω της κατανάλωσης από την οποία προέρχεται και η έμμεση φορολογία, θα αυξήσεις και τα δημόσια έσοδά σου.
-Την ίδια στιγμή βέβαια υπάρχουν και απειλές για αυξήσεις στους δασμούς των φαρμάκων που φτάνουν μέχρι και 200% όπως τονίζει ο ίδιος ο πρόεδρος των ΗΠΑ...
Καλά εδώ και τέσσερις - πέντε μήνες οι απειλές του Ντόναλντ Τραμπ στερούνται λογικής. Και το προηγούμενο διάστημα είχε διαμηνύσει ότι θα αυξήσει τους δασμούς προς την Κίνα στο 250%, πράγμα το οποίο δεν γίνεται και είναι σε διαπραγματεύσεις για να πέσει πολύ πιο κάτω.
Κάτι παρόμοιο θα γίνει και τώρα. Απλά, ο πρόεδρος των ΗΠΑ προσπαθεί να πιέσει τις χώρες που ο ίδιος θεωρεί «αντίπαλες», τις περισσότερες δηλαδή, κάτι βέβαια που είναι αντίθετο στη μέχρι τώρα πολιτική και γεωπολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών. Θεωρεί δηλαδή, ότι με αυτή την απειλή αύξησης των δασμών θα καταφέρει στο τέλος να τους φέρει στο επιθυμητό επίπεδο γι' αυτόν, που είναι περίπου στο 30% με 20%.
Όμως κι αυτό δημιουργεί μια αστάθεια, διότι πάρα πολλοί ηγέτες έχουν άρει την εμπιστοσύνη τους προς την κυριαρχία των ΗΠΑ. Βλέπετε ότι οι χώρες BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία) προσπαθούν να βρουν τρόπους έτσι ώστε να βρεθούν απέναντι με σκοπό να κρατήσουν ένα μεγάλο μέρος του εμπορίου για τον εαυτό τους. Μιλάμε για χώρες όπως η Ινδία, η Κίνα που διαθέτουν περίπου το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού και της κατανάλωσης.
Άρα λοιπόν στα επόμενα χρόνια θα δούμε έναν αυξημένο ανταγωνισμό και αυτή τη στιγμή ο Τραμπ αντί να εξασφαλίζει συμμάχους, τους χάνει. Χάνει την Ευρώπη, χάνει την Ιαπωνία και άλλες χώρες που αποτελούν βασικούς συμμάχους των Ηνωμένων Πολιτειών, πρωτίστως στον οικονομικό τομέα αλλά και σε γεωπολιτικά θέματα.
Από εκεί και πέρα, εάν δεν στηριχτεί σε οικονομικές πρακτικές, στην οικονομική θεωρία, εάν δεν μειώσει λίγο τους δασμούς σε επιθυμητό επίπεδο, θα δημιουργήσει αβεβαιότητα στις παραδοσιακές συμμαχικές χώρες, αλλά και στις οικονομικές αγορές που δεν επιθυμούν αυτή την αναστάτωση.
Και φυσικά υπάρχει κι ένα ακόμη σκέλος σε αυτή την ιστορία που αφορά κυρίως τη δημοσιοποίηση βασικών θεμάτων μέσω Social Media. Οι ανακοινώσεις πρέπει να είναι αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων, μεταξύ διαπραγματευτών που διεξάγονται ανέμεσα στις εμπλεκόμενες χώρες. Στην περίπτωση των ΗΠΑ, ο Τραμπ πρώτα προχωρά σε ανακοινώσεις μέσω σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και αυτό μπορεί να θεωρηθεί ανεπίτρεπτο με όρους διεθνούς εμπορίου και διεθνούς πολιτικής.
-Στα δικά μας εδώ, με την ΕΕ δεν υπάρχει προς το παρόν συμφωνία. Τι προβλέπετε ότι θα γίνει; Ακούγεται πως αν η κατάσταση δεν αλλάξει οι δασμοί θα φτάσουν μέχρι και στο 20%.
Κοιτάξτε το πρόβλημα με την ΕΕ είναι ότι στερείται ενιαίας πολιτικής και αυτό το βλέπουμε σε πολλά επίπεδα και αποτελεί βασικό μειονέκτημα. Δεν έχει δηλαδή μια κοινή πολιτική στην οικονομία και όπως βλέπετε ο Ντ. Τραμπ ήθελε να κάνει διαπραγματεύσεις απ' ευθείας με κάποιες χώρες έτσι ώστε να διασπάσει την ΕΕ με σκοπό την μεγαλύτερη επιρροή προς τις χώρες αυτές.
Θεωρεί την ΕΕ ως αντίπαλο σ' ότι αφορά στην παραγωγή αλλά και στην κατανάλωση προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, ενώ αντίθετα η ΕΕ είναι εδώ και πολλά χρόνια εκ των παραδοσιακών συμμάχων των ΗΠΑ, τόσο σε οικονομικό όσο και σε γεωστρατηγικό επίπεδο. Δημιουργεί αυτό το πρόβλημα με την ανακοίνωση επιβολής υψηλών δασμών αλλά εγώ πιστεύω ότι στο τέλος της ημέρας, επειδή ο Τραμπ έχει να αντιμετωπίσει και το εσωτερικό μέτωπο, θα επέλθει συμφωνία.
Να ξέρετε ότι πάρα πολλοί Αμερικανοί και η κοινή γνώμη έχει στραφεί ενάντια στον Τραμπ διότι όταν βλέπουν ότι οι τιμές αυξάνονται και ο πληθωρισμός καλπάζει, οι καταναλωτές θα αρχίσουν να αμφισβητούν την οικονομική πολιτική που ακολουθεί. Και αυτό θα φανεί τους επόμενους μήνες. Όταν ξεκινάς έναν οικονομικό πόλεμο απέναντι σε παραδοσιακούς συμμάχους και δεν έχεις μετασχηματίσει ακόμη την παραγωγή σου για να αντικαταστήσεις τις εισαγωγές με παραγωγή εγχώριων προϊόντων, αυτό θα δημιουργήσει πρόβλημα και στις ίδιες τις ΗΠΑ.
Θεωρώ λοιπόν, ότι λύση θα βρεθεί. Και με την ΕΕ και με τους Ιάπωνες που αποτελούν επίσης παραδοσιακούς συμμάχους των ΗΠΑ και ο Τραμπ θέλει να αυξήσει τις εξαγωγές ρυζιού κάτι στο οποίο οι Ιάπωνες αντιστέκονται γιατί θέλουν να ενισχύσουν την εγχώρια παραγωγή. Κλάδο, που θεωρούν πάρα πολύ κρίσιμο λόγω των διατροφικών αναγκών.
Πιστεύω, πάντως, ότι και σε αυτή την περίπτωση, στο τέλος της ημέρας θα τα βρουν.
Ωστόσο πρέπει να πούμε ότι και αυτό που κάνει ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεν υπάρχει σε κανένα ακαδημαϊκό εγχειρίδιο. Είναι τελείως αντίθετο και κατά της οικονομικής θεωρίας. Ξέρετε η θεωρία αντιστέκεται και εκδικείται αυτούς που δεν ακολουθούν τις βασικές της αρχές. Αυτές οι βασικές αρχές του διεθνούς εμπορίου και της οικονομικής θεωρίας δεν πρέπει με κανέναν τρόπο να καταρρίπτονται.
-Και ταυτόχρονα συνεχίζεται και η κόντρα με τον Κεντρικό Τραπεζίτη...
Ξέρετε ο Κεντρικός Τραπεζίτης είναι ο βασικός υπεύθυνος για τη νομισματική πολιτική που ακολουθεί μια χώρα. Και το δολάριο αυτή τη στιγμή είναι ένα παγκόσμιο νόμισμα.
Η Αμερική οφείλει πάρα πολλά στο δολάριο και αυτή τη στιγμή δεν θα πρέπει σε καμιά περίπτωση να υποτιμηθεί έναντι των άλλων νομισμάτων. Χρειάζεται ένα δολάριο που θα παίζει τον ρόλο του παγκόσμιου νομίσματος, την στιγμή που οι χωρες BRICS θέλουν να το αντικαταστήσουν με ένα άλλο. Και αυτό θα δημιουργήσει πιέσεις προς τις ΗΠΑ.
Ούτε όμως αυτή η κόντρα του Τραμπ με τον Κεντρικό Τραπεζίτη για τη μείωση των επιτοκίων έτσι ώστε να αυξηθεί η αγοραστική δύναμη των αμερικανών και ταυτόχρονα και η κατανάλωση σχετίζεται με την οικονομική θεωρία.
Δηλαδή θα πρέπει να δούμε τα οικονομικά μεγέθη κάθε χώρας και μετά να συζητήσουμε για αύξηση ή μείωση των επιτοκίων της Κεντρικής Τραπεζάς. Εάν δεν βασιζόμαστε στην οικονομική θεωρία και στις πιέσεις που δέχεται η κάθε χώρα, δεν μπορούμε αυθαίρετα να είμαστε σε διένεξη με τον Κεντρικό Τραπεζίτη ο οποίος είναι υπεύθυνος για την νομισματική ισορροπία αλλά και για να τιθασεύσει τον πληθωρισμό.
Ο τελευταίος όπως έχουμε πει βραχυπρόθεσμα ευνοεί τις επιχειρήσεις αλλά μακροπρόθεσμα δημιουργεί πρόβλημα στους καταναλωτές.
