Οι κρατικές προμήθειες έχουν παίξει σε πολλές χώρες, ακόμη και στην Ελλάδα, καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη συγκεκριμένων κλάδων. Στην περίπτωση της Ελλάδας, για παράδειγμα η δημιουργία των λεγομένων εθνικών πρωταθλητών στον κλάδο των κατασκευών, ήταν αποτέλεσμα των κρατικών προμηθειών για τα δημόσια έργα. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε μια σημαντική τεχνογνωσία στις μεγάλες κατασκευαστικές εταιρίες που τους έδωσε την δυνατότητα να επεκταθούν και στο εξωτερικό.
Μπορούν οι κρατικές προμήθειες στο πλαίσιο της βιομηχανικής πολιτικής να οδηγήσουν στην ανάπτυξη συγχρόνων κλάδων όπως, για παράδειγμα, τεχνολογίας και ειδικά της τεχνητής νοημοσύνης; Η απάντηση είναι θετική.
Ας δούμε ένα παράδειγμα. Το ελληνικό κράτος χαρακτηρίζεται από την μεγάλη γραφειοκρατία και ως συνέπεια τα κρούσματα της διαφθοράς. Το είδαμε τελευταία σε ορισμένες πολεοδομίες, στον ΟΠΕΚΕΠΕ, και άλλου. Επίσης η καθυστέρηση σε διαγωνισμούς κυρίως μεγάλων έργων, οι καθυστερήσεις στην απονομή της δικαιοσύνης, που στην περίπτωση των οικονομικών θέματών προκαλεί, όπως πολλοί διεθνείς οργανισμοί τονίζουν, αρνητική επίδραση στις επενδύσεις και στην οικονομική ανάπτυξη. Πως μπορεί να βοηθήσει η τεχνητή νοημοσύνη σε όλα τα παραπάνω και όχι μόνο;
H agentic τεχνητή νοημοσύνη (ΑΑΙ) μπορεί να δώσει σημαντικές λύσεις στα παραπάνω. Ενώ οι προηγούμενοι βοηθοί ΑΙ βασίζονταν σε κανόνες και είχαν περιορισμένη ικανότητα να ενεργούν ανεξάρτητα, η ΑΑΙ έχει τη δυνατότητα να κάνει περισσότερα για λογαριασμό μας. Αλλά τι ακριβώς είναι η ΑΑΙ; «Αναφέρεται σε συστήματα και μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης που μπορούν να ενεργούν αυτόνομα για την επίτευξη στόχων χωρίς την ανάγκη συνεχούς ανθρώπινης καθοδήγησης. Το σύστημα ΑΑΙ κατανοεί ποιος είναι ο στόχος του χρήστη και το πλαίσιο του προβλήματος που προσπαθεί να λύσει». Για να επιτευχθεί αυτό το επίπεδο αυτόνομης λήψης αποφάσεων και δράσης, η ΑΑΙ βασίζεται σε ένα σύνθετο σύνολο διαφορετικών τεχνολογιών μηχανικής μάθησης, επεξεργασίας φυσικής γλώσσας και αυτοματισμού. Ενώ τα συστήματα ΑΑΙ αξιοποιούν τις δημιουργικές ικανότητες των μοντέλων δημιουργικής (generative) τεχνητής νοημοσύνης, όπως το ChatGPT, διαφέρουν αρκετά από αυτά. Πρώτον, επικεντρώνονται στη λήψη αποφάσεων και όχι στη δημιουργία περιεχομένου. Δεύτερον, δεν βασίζονται σε ανθρώπινη καθοδήγηση, αλλά έχουν ρυθμιστεί για να βελτιστοποιήσουν συγκεκριμένους στόχους, όπως η μεγιστοποίηση των πωλήσεων, κλπ. Και τρίτον, σε αντίθεση με την δημιουργική τεχνητή νοημοσύνη, μπορούν να εκτελούν σύνθετες ακολουθίες δραστηριοτήτων, αναζητώντας ανεξάρτητα βάσεις δεδομένων ή ενεργοποιώντας ροές εργασίας για την ολοκλήρωση δραστηριοτήτων.
Τι είναι η απόδειξη της ιδέας (proof of concept)(POC); Είναι μια επίδειξη ενός προϊόντος ή λογισμικού ή υπηρεσίας ώστε να προσδιοριστεί κατά πόσον μια ιδέα μπορεί να υλοποιηθεί. Με άλλα λόγια, στόχος του POC είναι ο έλεγχος της εφικτότητας και της βιωσιμότητας της ιδέας. Τα POC αποτελούν σημαντικό μέρος της διαδικασίας ανάπτυξης προϊόντων για έναν οργανισμό. Πολλές βιομηχανίες υλικών, φαρμάκων, κατασκευών, επιστήμης και μηχανικής, πληροφορικής χρησιμοποιούν την διαδικασία POC για να αναζητήσουν ιδέες πριν τις εγκρίνουν για περαιτέρω δοκιμές και, τελικά, για τελική παραγωγή. Εστιάζοντας στη βιωσιμότητα ενός έργου, ένα POC θα πρέπει να αποδείξει ότι η αρχική ιδέα θα ανταποκρινόταν στις απαιτήσεις των πελατών και των επιχειρήσεων. Ήδη πολλές χώρες, όπως η ΗΠΑ, αλλά και η ΕΕ ,χρηματοδοτούν την διαδικασία του POC σε κλάδους που ενδιαφέρουν την χώρα ειδικά σε τεχνολογίες αιχμής. Η χρηματοδότηση του προγράμματος στις ΗΠΑ ανέρχεται περίπου 5,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Θεωρούν ότι η νέα γενιά τεχνολογίας θα προκύψει και μέσα από αυτές τις ιδέες.
Η πρόταση. Επειδη τόσο η κυβέρνηση όσο και η αντιπολίτευση μιλούν συνεχώς για τις νέες τεχνολογίες και ειδικά στην τεχνητή νοημοσύνη, η βιομηχανική πολιτική, μεταξύ άλλων στόχων, πρέπει να στοχεύσει και στην ανάπτυξη επιχειρήσεων που προσφέρουν λύσεις σε σημαντικά προβλήματα που έχουν σχέση με την λειτουργία του κράτους μέσω τεχνητής νοημοσύνης. Προτείνεται λοιπόν ένα μοντέλο όπως αυτό των ΗΠΑ.
1. Το κράτος να ορίσει τα προβλήματα που αφορούν την λειτουργία του, όπως, για παράδειγμα, η άμεση έκδοση οικοδομικών αδειών κλπ.
2. Το κράτος θα δημιουργήσει ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης POC χρήσης agentic τεχνητής νοημοσύνης για την επίλυση του προβλήματος, στο οποίο θα κληθούν να συμμετέχουν όσες επιχειρήσεις και start ups (όπως φαίνεται στο endeavor Greece είναι δεκάδες) ενδιαφέρονται
3. Η κάθε επιχείρηση θα εργασθεί πάνω στο πρόβλημα που έχει θέσει το κράτος και το κόστος της εργασίας του POC θα καλυφθεί από το πρόγραμμα
4. Το κράτος θα δημιουργήσει επιτροπές αξιολόγησης των POC για κάθε πρόβλημα από υψηλού επιπέδου ειδικούς, είτε από την Ελλάδα είτε από το εξωτερικό, υπό την προεδρία μιας σημαντικής προσωπικότητας πχ. o Χρίστος Παπαδημητρίου καθηγητής Η/Υ στο πανεπιστήμιο Columbia
5. Τα καλυτέρα POC ανά πρόβλημα πχ το 1ο και το 2ο θα χρηματοδοτηθούν για να προχωρήσουν στο επόμενο στάδιο της ανάπτυξης
6. Τελικά μέσω του προγράμματος κρατικών προμηθειών θα αγορασθεί και εφαρμοσθεί το καλύτερο σύστημα ΑΑΙ για την αντιμετώπιση του κάθε προβλήματος.
Εάν το πρόγραμμα προχωρήσει σωστά, τότε θα έχουμε δημιουργήσει μια νέα ομάδα επιχειρήσεων νεοφυών και παλαιότερων που έχουν αναπτύξει σύστημα ΑΑΙ αντιμετώπισης ενός σύνθετου προβλήματος και θα αποκτήσουν τεχνογνωσία στον τομέα αυτό που θα μπορεί να εφαρμοσθεί ως τεχνογνωσία και σε άλλα σύνθετα προβλήματα τόσο του κρατικού όσο και του ιδιωτικού και να εξαχθεί και στις παγκόσμιες αγορές.
*Ο Νίκος Χ. Βαρσακέλης είναι καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
