Αυτά είναι τα μερικά από τα ερωτήματα που τίθενται στο επίκεντρο του Διεθνούς Συμποσίου «Μουσεία και Εμπειρία Προορισμού: Προκλήσεις και Ευκαιρίες», το οποίο διοργανώνεται σήμερα Παρασκευή 20 και το Σάββατο 21 Ιουνίου στη Θεσσαλονίκη από το Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας–Θράκης (ΛΕΜΜΘ), με την υποστήριξη του Goethe‑Institut Thessaloniki και του Τμήματος Διοίκησης Οργανισμών, Μάρκετινγκ και Τουρισμού του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος. Με τη συμμετοχή περισσότερων από 50 Ελλήνων και ξένων ειδικών από τον χώρο του πολιτισμού, του τουρισμού, της μουσειολογίας και της τοπικής ανάπτυξης, το συμπόσιο φιλοδοξεί να επανατοποθετήσει τα μουσεία στον χάρτη, όχι ως θεσμούς του παρελθόντος, αλλά ως εργαλεία του μέλλοντος. Στο επίκεντρο για τα μουσεία και τον πολιτιστικό τουρισμό τίθενται πλέον ζητήματα που υπερβαίνουν την απλή συλλογή και παρουσίαση εκθεμάτων. Τα μουσεία θεωρούνται στρατηγικοί πόλοι ανάπτυξης προορισμού, προσελκύουν επισκέπτες, ενεργοποιούν τοπικές κοινότητες και ενισχύουν τη βιωσιμότητα μέσω εμπειριών αυθεντικότητας και συνεκτικής αφήγησης.
«Στον σημερινό κόσμο, όπου ο πολιτισμός είναι ολοένα και πιο συνυφασμένος με τον τουρισμό, τα μουσεία καλούνται να διαδραματίσουν έναν νέο, διευρυμένο ρόλο. Δεν είναι πλέον μόνο φορείς διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά γίνονται ζωντανές εμπειρίες προορισμού — σημεία επαφής του επισκέπτη με την ταυτότητα, την ιστορία και τις αφηγήσεις του τόπου. Στόχος του συμποσίου είναι να αναδείξουμε τόσο τις προκλήσεις όσο και τις δυνατότητες αυτής της νέας σχέσης μεταξύ μουσείου και κοινού», τονίζει ο Πρόεδρος του ΛΕΜΜΘ, καθηγητής του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος, Δρ. Φώτης Κιλιπίρης, που θα απευθύνει χαιρετισμό κατά την έναρξη των εργασιών του συμποσίου.
Το συμπόσιο επικεντρώνεται στο πώς οι μουσειακοί χώροι μίας πόλης μπορούν να λειτουργήσουν ως εμπειρίες κι όχι ως απλές παραστάσεις. Ειδικά για την περίπτωση της Θεσσαλονίκης, με τα μουσεία, τις φιλικές γειτονιές, τη γαστρονομία και τα τοπικά προϊόντα, επισημαίνεται ότι η πόλη διαθέτει τη δομή για να αγκαλιάσει ένα θεματικό οικοσύστημα εσωτερικού και εξωτερικού τουρισμού, το οποίο δεν απαξιώνει την αυθεντικότητα, αλλά την πολλαπλασιάζει μέσω κοινοτικής συμμετοχής.
Ψηφιακή τεχνολογία και γενιά Ζ
Στον πυρήνα του συμποσίου βρίσκεται ο προβληματισμός για το πώς τα μουσεία μπορούν στην εποχή της ψηφιακής μετάβασης να μετασχηματιστούν σε πλατφόρμες συμμετοχής και συνδημιουργίας.
Στο πλαίσιο αυτό η ενσωμάτωση ψηφιακών μέσων στις μουσειακές πολιτικές δεν είναι πλέον πολυτέλεια αλλά αναγκαιότητα και εξυπηρετούν δύο στόχους: την εξωστρέφεια και την προσβασιμότητα. Καινοτόμα εργαλεία – AR/VR εφαρμογές, πολυγλωσσικά audio‑guides, διαδραστικές εγκαταστάσεις – υποστηρίζουν την συμμετοχή των επισκεπτών, ειδικά των νέων, οι οποίοι μπαίνουν σε ένα μουσείο-ζωντανή εμπειρία. Κι ακόμη, η χρήση ψηφιακών ξεναγήσεων και ψηφιακού περιεχομένου “on‑demand”, καθώς και η ενεργός παρουσία σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, επιτρέπουν την προσβασιμότητα σε άτομα με αναπηρίες, απομακρυσμένους επισκέπτες, νέους ή ευάλωτες ομάδες.
Το μοντέρνο μουσειακό προϊόν με ψηφιακές εφαρμογές και διαδραστικές εγκαταστάσεις απευθύνεται ιδιαίτερα στην απαιτητική, ψηφιακά εξοικειωμένη Γενιά Ζ, η οποία αναζητά βιωματικές, εξατομικευμένες και συμμετοχικές εμπειρίες. Το συμβατικό στήσιμο των εκθεμάτων δεν αρκεί πλέον. Το ζητούμενο είναι οι χώροι να λειτουργούν ως πλατφόρμες αυθεντικής επικοινωνίας, πράξης και κοινοτικής ταυτότητας. Με τον τρόπο αυτό, τα μουσεία εξελίσσονται σε δυναμικούς πολιτιστικούς κόμβους που ενισχύουν την προβολή των πόλεων ως ελκυστικών προορισμών, με προστιθέμενη αξία για όλους τους εμπλεκόμενους — επισκέπτες, τοπικές κοινότητες, οικονομικούς φορείς και εκπαιδευτικούς θεσμούς.
Μουσεία ως κινητήρες τοπικής ανάπτυξης
Κατά τη διάρκεια του συμποσίου, ξένοι προσκεκλημένοι θα παρουσιάσουν επιτυχημένα μοντέλα πολιτιστικής ανάπτυξης από το εξωτερικό. Το Μουσείο Baksı στην Τουρκία, για παράδειγμα, μετέτρεψε μια απομονωμένη περιοχή στην ανατολική Μαύρη Θάλασσα σε πολιτιστικό πυρήνα: μέσω των εργαστηρίων τοπικής τέχνης, της ενδυνάμωσης γυναικών και της δημιουργίας θέσεων εργασίας, το μουσείο συνέβαλε στην κοινωνική και οικονομική αναγέννηση της περιοχής. Αυτό το μοντέλο επιβεβαιώνει το συμπέρασμα ότι ένα μουσείο μπορεί να αναδειχθεί ως ο φορέας αλλαγής και βιώσιμης ανάπτυξης, όταν ενεργοποιεί το ανθρώπινο και πολιτιστικό δυναμικό του τόπου.
Αναδυόμενη τάση είναι η μετατόπιση του μουσείου από χώρο «παράδοσης» γνώσης σε πλατφόρμα ενεργού συμμετοχής, όπου επισκέπτες καλούνται να δράσουν, σχολιάσουν, διδάξουν, να συνδημιουργήσουν εκθέσεις και αφηγήσεις.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η περίπτωση της αφηγηματικής αρχαιολογίας, που με την ενσωμάτωση των ανθρώπινων αφηγήσεων πίσω από τα εκθέματα, επιδρά βιωματικά, προκαλώντας συναισθηματική σύνδεση.
Οι ειδικοί θα τονίσουν επίσης κατά τη διάρκεια των εργασιών τη σημασία της χωρικής σκηνοθεσίας, ειδικά σε ιστορικά κτίρια: ήπιες, αναστρέψιμες παρεμβάσεις όπως προσωρινή σηματοδότηση, ειδική φωταγώγηση και διαδρομές με οπτική σύνδεση με το αστικό τοπίο – χωρίς να αλλοιώνουν την αυθεντικότητά τους.
Επίσης θα συζητηθούν οι προοπτικές συνεργασιών των μουσείων με πανεπιστήμια, δήμους και ΜΚΟ. Ανάλογες συνεργασίες αναδεικνύουν τον ρόλο των μουσείων ως κινητήρων απασχόλησης, κοινωνικής συνοχής και πολιτιστικής καινοτομίας. Στρατηγικά προγράμματα, δράσεις με μαθητές, γυναικείες πρωτοβουλίες, συνεργασίες με τοπικούς φορείς δημιουργούν δίκτυα που ενισχύουν τη συμμετοχή και τη βιωσιμότητα όσο και την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των περιοχών.
Α. Τζήκας: Η Θεσσαλονίκη ως Μουσείο Ιστορίας και Πολιτισμού
Η τελετή έναρξης θα γίνει σήμερα Παρασκευή 20 Ιουνίου στις 19:00, στο Αμφιθέατρο του Ινστιτούτου Goethe (Βασ. Όλγας 66). Η κεντρική ομιλία θα γίνει από τον πρόεδρο της ΔΕΘ‑HELEXPO, Αναστάσιο Τζήκα, ο οποίος θα αναπτύξει το θέμα: «Η σύγχρονη Θεσσαλονίκη ως Μουσείο Ιστορίας και Πολιτισμού», με έμφαση στην πόλη ως ζωντανό πολυεπίπεδο μουσείο που συνδέει το εμπόριο και την οικονομία, την Ιστορία της και τον αστικό ιστό.
Κατά τη διάρκεια του διήμερου συμποσίου θα αναπτυχθούν προτάσεις, ιδέες και case studies προς φορείς πολιτισμού και τοπικής ανάπτυξης. Ο στόχος τους; Από τη συζήτηση και τη θεωρητική αναζήτηση να περάσουν στην πράξη.
Κύρια σημεία που θα αναπτυχθούν:
- Στρατηγικός σχεδιασμός μουσειακών και αστικών χώρων
- Καλύτερη επιμόρφωση προσωπικού
- Δημιουργία θεματικών πολιτιστικών διαδρομών
- Κοινωνική δικτύωση με Δήμους και Κοινότητες
- Ψηφιακή και φυσική συμπερίληψη
Η τελετή λήξης θα γίνει το Σάββατο 21 Ιουνίου, στις 20.30 στο κτήριο του Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου Μακεδονίας - Θράκης (Βασιλίσσης Όλγας 68).
