«Έχουμε ευθύνη απέναντι στους αρχαίους συγγραφείς»

Εισαγωγή
Μια από τις πιο ξεχωριστές θεατρικές προσεγγίσεις στο αρχαίο δράμα των τελευταίων ετών ανεβαίνει στη Θεσσαλονίκη για μια μοναδική παράσταση, την Τρίτη 2 Σεπτεμβρίου 2025, στο Θέατρο Γης.
Χωρίς Διαφημίσεις
0
Συγγραφέας - Εμφάνιση στην Αρχική
1
Body

Ο «Αίας» του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία Γιώργου Νανούρη, με τον Μιχάλη Σαράντη να ερμηνεύει όλους τους ρόλους της τραγωδίας και τον ζωγράφο Απόστολο Χαντζαρά να δημιουργεί ζωντανά επί σκηνής, είναι ένα τολμηρό εγχείρημα που ήδη μετρά πέντε θεατρικές σεζόν και συνεχίζει να συγκινεί το κοινό περιοδεύοντας ανά την ελληνική επικράτεια.

Μιλώντας στα Μακεδονικά Νέα, ο Γιώργος Νανούρης θυμάται πώς ξεκίνησαν όλα το φθινόπωρο του 2019 στο Θέατρο Βεάκη στην Αθήνα: «Το ανέβασμα της παράστασης ήταν ιδέα του Μιχάλη Σαράντη. Είχε ξαναπαίξει τον Αίαντα σε άλλη παράσταση και ήθελε να σκηνοθετήσω εγώ την τραγωδία του Σοφοκλή. Ήταν τότε η πρώτη φορά που καταπιανόμουν με το αρχαίο δράμα, είχα φόβο και μεγάλη αγωνία. Μου άρεσε ότι θα ήταν ένα πιο πειραματικό ανέβασμα – η πρώτη φορά ήταν και για μένα μία μετάβαση προς αυτό το είδος του αρχαίου δράματος ξεκινώντας πιο ήσυχα».

Η παράσταση στηρίζεται στον κορμό ενός εξαιρετικά απαιτητικού μονολόγου. Ο Μιχάλης Σαράντης υποδύεται εννέα ομηρικούς χαρακτήρες, μεταπηδώντας διαρκώς ανάμεσα σε ρόλους και διαθέσεις. «Ο Μιχάλης είναι η χαρά του σκηνοθέτη. Είναι πολυεργαλείο, δίνει το εκατό τοις εκατό στην πρόβα, είναι πάντα εκεί, όσο κουρασμένος και να είναι. Δεν επιτρέπει να φανεί η κούραση», παρατηρεί ο σκηνοθέτης.

 Ο Μιχάλης Σαράντης 

Στην καρδιά της τραγωδίας βρίσκεται η εσωτερική κατάρρευση του πολεμιστή Αίαντα, ο οποίος μετά την αδικία που υφίσταται –την απόδοση των όπλων του Αχιλλέα στον Οδυσσέα αντί στον ίδιο– καταρρέει ψυχικά και οδηγείται στην αυτοχειρία.

«Ο Αίας είναι ο πρώτος ομηρικός ήρωας που αυτοκτονεί», λέει ο Γιώργος Νανούρης. «Το ότι βάζει ο Σοφοκλής έναν ήρωα φοβερό και τρομερό, αυτόν που ήταν ο αγριότερος όλων, ένα αληθινό θηρίο, να είναι τόσο ευαίσθητος, είναι αντίθεση σπάνια για την εποχή του. Κάτι πολύ ιδιαίτερο – ακόμη και σήμερα είναι. Μου είχε κάνει εντύπωση από την προετοιμασία μας για το πρώτο ανέβασμα αυτή η αντίθεση».

Σύγχρονες μελέτες εκτιμούν ότι ο «Αίας» αποτελεί μια από τις πρώτες λογοτεχνικές καταγραφές ψυχικής διαταραχής. «Ο ήρωας είναι άνθρωπος με ψυχικό νόσημα, και ασχέτως αν οι άνθρωποι το απέδιδαν στην παρέμβαση των θεών, ως λογοτεχνικό θέμα ήταν πρωτοποριακό για την εποχή του», επισημαίνει ο σκηνοθέτης.

Η επιτυχία της παράστασης δεν ήταν δεδομένη, ειδικά με δεδομένο το φορμάτ: μονολογική προσέγγιση, κλειστό θέατρο, δραματικό και λιτό σκηνικό. «Ήταν τεράστια έκπληξη για όλους μας η επιτυχία του έργου», παραδέχεται ο Γιώργος Νανούρης. «Το να κάνεις μία τραγωδία σε μορφή μονολόγου, χειμώνα, σε κλειστό θέατρο, δεν περιμένεις ότι θα έχει εμπορική απήχηση. Και όμως! Φέτος είναι η πέμπτη σεζόν που ανεβάζουμε την παράσταση – κάναμε και κάποια διαλείμματα ενδιάμεσα. Από σεζόν σε σεζόν, όλο και μεγάλωναν οι αίθουσες όπου παίζαμε, πήγαμε σε ανοιχτά θέατρα στη συνέχεια, το πράγμα άρχισε να γιγαντώνεται. Να φανταστείτε, όταν διακόψαμε τον χειμώνα του 2020 λόγω του lockdown για τον COVID, είχαμε πολύ μεγάλη προπώληση, και το εντυπωσιακό είναι ότι οι άνθρωποι δεν ζήτησαν τα λεφτά τους πίσω. Περίμεναν. Αυτό ήταν ένα δείγμα από τότε ότι κάτι συμβαίνει με αυτή την παράσταση».

Ένα από τα πιο ευρηματικά στοιχεία της παράστασης είναι η παρουσία του εικαστικού Απόστολου Χαντζαρά, ο οποίος ζωγραφίζει ζωντανά στη σκηνή, καθώς εξελίσσεται η δράση. Η ιδέα ξεκίνησε από μια φιλία: «Ο Μιχάλης είναι φίλος με τον Απόστολο Χαντζαρά, ήθελαν να κάνουν κάτι μαζί. Όταν με βρήκε, μου είπε: “Θέλουμε να κάνουμε κάτι από κοινού. Δεν ξέρουμε πώς.” Ήταν όλα πρωτόγνωρα. Θα χρησιμοποιούσα ένα άλλο είδος τέχνης, τη ζωγραφική, ζωντανά. Ένας ζωγράφος κατά κανόνα δουλεύει μόνος στο ατελιέ του, με το δικό του πρόγραμμα, ενώ εδώ έπρεπε να μπει σε ρυθμούς και κανόνες μιας παράστασης. Να πιάνει το πινέλο και να ζωγραφίζει πάνω σε συγκεκριμένες ατάκες, έπρεπε να μάθει όλο το κείμενο, να μάθει τους κανόνες της σκηνής. Για όλους μας ήταν κάτι πολύ καινούργιο και διαφορετικό».

Μιχάλης Σαράντης και Απόστολος Χαντζαράς

Σε ερώτηση για την προσέγγιση στο αρχαίο δράμα τον 21ο αιώνα, ο Γιώργος Νανούρης είναι κατηγορηματικός:

«Θεωρώ ότι όταν θέλεις να ανεβάσεις ένα έργο το κάνεις γιατί κάτι σε έχει συγκινήσει στο κείμενο. Πρέπει λοιπόν να βρεις τρόπους να αναδείξεις αυτό που έγραψε ο συγγραφέας. Αν θέλεις να το αλλάξεις, πρέπει να πεις στο κοινό ότι δεν είναι το αυθεντικό κείμενο, ότι είναι βασισμένο σε αυτό που έγραψε ο Σοφοκλής. Οι συγγραφείς αυτοί δυστυχώς δεν ζουν για να πάρουμε την άδειά τους. Άρα πιστεύω ότι πρέπει να έχουμε έναν εσωτερικό άγραφο κανόνα, έναν ηθικό κώδικα, που να λέει: οφείλω να σεβαστώ το αρχαίο κείμενο. Όπως σεβόμαστε τα συμφωνικά έργα – δεν έχω δει για παράδειγμα να αλλάζουν νότες του Μπετόβεν, ακόμη και σε καινοτόμες διασκευές. Γιατί σεβόμαστε αυτούς τους ανθρώπους και δεν σεβόμαστε τους αρχαίους τραγικούς;»

Ο ίδιος στέκεται ιδιαίτερα και στην ευθύνη των καλλιτεχνών απέναντι στον θεατή: «Ο θεατής δεν είναι υποχρεωμένος να διαβάσει αυτά τα έργα από πριν. Δεν είναι μυθιστορήματα για να τα έχεις διαβάσει από το σπίτι σου, είναι γραμμένα για να παίζονται στη σκηνή. Έχουμε ευθύνη. Έρχονται μαθητές. Οφείλουμε το κείμενο να είναι αυτό που είναι. Δεν μπορούμε να αλλοιώνουμε το κείμενο και να παριστάνουμε ότι ο Σοφοκλής μίλησε για άλλο θέμα. Με ενοχλεί που πολλοί σκηνοθέτες χρησιμοποιούν για κράχτες τα παγκόσμια αυτά ονόματα. Η αναζήτηση πρωτοτυπίας στο αρχαίο δράμα είναι σαν αγώνας δρόμου για να κάνουμε σκηνοθετίλα».

 Για τον σκηνοθέτη, το θέατρο είναι πάνω από όλα μέσο επικοινωνίας. Και η αγωνία του είναι ξεκάθαρη: «Ο κόσμος ζητάει να ακούσει το κείμενο, να του αρέσουν οι ερμηνείες των ηθοποιών. Να πάει δύο ώρες να ξεχάσει τη ζωή του και να μπει μέσα στο έργο».

Ο «Αίας» συνεχίζει να μιλά στον σύγχρονο άνθρωπο, όχι ως ηρωική φιγούρα, αλλά ως υπαρξιακός καθρέφτης. Όπως λέει ο Γιώργος Νανούρης: «Ο Αίας είναι κάθε άνθρωπος που έχει αδικηθεί – όπως αδικούμαστε σε πολλούς τομείς. Είναι άνθρωπος που έχει αδικηθεί και βρίσκεται σε απελπισία».

Μιχάλης Σαράντης

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Μετάφραση: Νίκος A.Παναγιωτόπουλος

Σκηνοθεσία: Γιώργος Νανούρης

Ερμηνεία: Μιχάλης Σαράντης

Ζωγραφική: Απόστολος Χαντζαράς

Σκηνική επιμέλεια- Φωτισμοί: Γιώργος Νανούρης

Διασκευή - Προσαρμογή Κειμένου: Γιώργος Νανούρης - Μιχάλης Σαράντης

Φωτογραφίες : Ελίνα Γιουνανλή

Ώρα έναρξης : 21.00

Προπώληση : More.com

https://www.more.com/theater/aias-tou-sofokli-3/

Συγγραφέας
Κεντρική Φωτογραφία
Κατηγορία
Υπέρτιτλος
Ο Γιώργος Νανούρης ανεβάζει τον «Αίαντα» στη Θεσσαλονίκη
Υπέρτιτλος να είναι στον τίτλο
1